Ngành công nghiệp nặng của Trung Quốc sau nhiều năm tăng trưởng nóng giờ có nguy cơ bị tụt hậu nặng nề. Chính quyền Bắc Kinh đang phải đối mặt với một vấn đề giống như Washington từng vật lộn trong nhiều thập kỷ qua: làm thế nào để phục hồi ngành công nghiệp đang xuống cấp.

Trẻ hóa ngành công nghiệp

Các nhà máy công nghiệp sơn màu nâu gạch nằm cồng kềnh dọc trên các tuyến đường ở Thẩm Dương, Trung Quốc từng được coi là xương sống của thành phố cằn cỗi phía Đông Bắc này. Nhưng giờ đây chúng đã trở nên lỗi thời và nơi đây cũng trở thành một trong những khu vực có kinh tế bất ổn nhất ở Trung Quốc.

Cách các nhà máy cũ một quãng đường lái xe ngắn, một khu công nghiệp mới vừa được tạo ra. Ông Liu Qi, Chủ tịch tập đoàn Công nghệ công nghiệp PQI, đã mở một nhà máy sản xuất trị giá 18 triệu đô la Mỹ ở đây vào năm ngoái. Nhà máy của ông được trang bị nhiều robot để chế tạo các linh kiện ô tô cho hãng BMW của Đức.

Nhà máy của ông Liu và hơn 200 việc làm mà nó tạo ra, chỉ là một phần nhỏ trong kế hoạch lớn của Chính phủ Trung Quốc. Bắc Kinh muốn trẻ hóa Thẩm Dương, một thành phố 8 triệu người, bằng cách thay thế ngành công nghiệp trì trệ chủ yếu thuộc sở hữu nhà nước, bằng các tập đoàn sản xuất hiện đại và công ty khởi nghiệp.

Ông Liu, 46 tuổi, nói với báo The New York Times: “Khi mọi thứ đã chạm đáy, nó sẽ có cơ hội đi lên”.

Sự thành công hay thất bại của việc trẻ hóa ngành công nghiệp sẽ định hình không chỉ tương lai của thành phố Thẩm Dương mà còn của toàn bộ nền kinh tế Trung Quốc. Nỗi đau mà thành phố này đang mắc phải cho thấy một vấn đề rộng lớn hơn: Có quá nhiều nhà máy không sản xuất, chìm đắm trong nợ nần và ngày càng bị bỏ lại đằng sau, khi tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc chậm lại.

Nếu chính quyền không khắc phục những ngành công nghiệp đang đổ nát và làm hồi sinh các cộng đồng dựa vào họ, thì Thẩm Dương và vùng lân cận, cũng như nhiều khu vực tương tự khác, có thể trở thành gánh nặng đè lên quá trình thúc đẩy kinh tế đất nước.

Trong những năm Trung Quốc tăng trưởng mạnh, khi các nhà máy, đường sá và nhà ở được xây dựng tràn lan, thì nhiều công ty công nghiệp nặng, đa số thuộc sở hữu nhà nước, cũng đã bùng nổ. Hàng đống tiền của đã được đổ vào các tòa tháp căn hộ, trung tâm mua sắm ở Thẩm Dương.

Tuy nhiên, khi nền kinh tế suy giảm, Thẩm Dương và các nhà máy của nó như một quả bóng bị xì hơi. Năm ngoái, nền kinh tế của tỉnh Liêu Ninh, mà Thẩm Dương là thủ phủ, đã giảm 2,5%. Đây là con số gây sốc ở một đất nước vốn quen với các con số tăng trưởng mở rộng dường như vô tận từ nhiều năm nay.

Các thành phố lớn khác hiện đã vượt xa Thẩm Dương trong việc thúc đẩy sự phát triển của các công ty công nghệ cao và ngành dịch vụ, là những lĩnh vực được cho là mang lại tăng trưởng trong tương lai của Trung Quốc. Trong khi đó, toàn bộ vùng Đông Bắc của đất nước nơi có nhiều ngành công nghiệp nặng, có nguy cơ bị tụt hậu nặng nề.

Sự suy thoái của khu vực này khiến chính quyền Trung Quốc đang phải đối mặt với một vấn đề tương tự mà Mỹ đã vật lộn trong nhiều thập kỷ qua: làm thế nào để phục hồi lại ngành công nghiệp đang xuống cấp.

Tại Mỹ, Tổng thống D.Trump đã có một số quy định mới, cắt giảm thuế, đàm phán lại các hiệp định thương mại tự do... nhằm tạo công ăn việc làm tại các nhà máy và những vùng gặp khó khăn. Còn Trung Quốc thì sao?

Chính quyền ra tay

Trên thế giới, sự can thiệp của nhà nước nhằm kích thích nền kinh tế nội địa là hoạt động bình thường. Nhưng ở Trung Quốc, như thường lệ, chính quyền thường áp dụng nhiều cách thức can thiệp mạnh mẽ. Với những động thái hào phóng, Trung Quốc đang cố gắng thu hút đầu tư vào khu vực Đông Bắc để nâng cấp các ngành công nghiệp của mình.

Thẩm Dương là một thử nghiệm quan trọng. Thành phố đã thành lập một quỹ trị giá 7 triệu đô la để hỗ trợ các ngành công nghệ cao. Chính quyền cũng hứa hẹn sẽ thưởng 30.000 đô la Mỹ cho một số công ty công nghệ và đề xuất cắt giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho các công ty trong các lĩnh vực được khuyến khích.

Nhà máy của ông Liu được xây dựng trong khu công nghiệp sản xuất thiết bị Trung Quốc-Đức. Các doanh nghiệp trong khu này được giảm 30% tiền thuê đất và được hưởng nhiều ưu đãi khác.

Ông Zhang Yanzan, Phó giám đốc khu công nghiệp, cho biết kể từ khi mở cửa, hơn 140 nhà máy đã hoàn thành hoặc đang được triển khai, thu hút vốn đầu tư lên tới gần 6 tỉ đô la Mỹ. Chính quyền thành phố cũng khuyến khích sinh viên tốt nghiệp đại học ở địa phương mở các công ty ở Thẩm Dương và hứa sẽ trợ giá cho họ.

Trên tầng cao nhất của một tháp văn phòng trên khu phố được mang tên Sáng tạo và Khởi nghiệp, có một vườn ươm được hai doanh nhân trẻ sinh ra ở Thẩm Dương thành lập. Vườn ươm này có tên là Thung lũng Đại bàng. Tại đây có quán cà phê, nơi các doanh nhân có thể nhâm nhi tách cà phê nóng và chia sẻ kinh nghiệm, hay đọc các cuốn sách về kinh doanh.

Hong Qifan, người đồng sáng lập Thung lũng Đại bàng, cho biết: “Sự phát triển ở Thẩm Dương không nhanh như Bắc Kinh và Thâm Quyến, nhưng nếu những người khởi nghiệp thực sự nỗ lực họ sẽ có nhiều tiềm năng hơn”.

Năm nay, Thung lũng Đại bàng đã được chính quyền trung ương và địa phương trợ giúp bằng khoản tiền mặt trị giá hơn 70.000 đô la. Các quan chức địa phương cũng giúp các nhà sáng lập vườn ươm đàm phán để thuê địa điểm với mức giá thấp hơn thị trường.

Một trong những khách thuê văn phòng tại Thung lũng Đại bàng là Tao Qiuchen, 25 tuổi, người Thẩm Dương. Anh đã thành lập một công ty quản lý doanh nghiệp mang tên Hong Mo Fang. Tao cho biết, chỉ trong vòng chưa đầy một năm, anh đã tuyển dụng được 20 nhân viên. Sự phát triển của công ty, một phần nhờ vào sự giúp đỡ từ chính quyền địa phương. Họ đã trả lãi cho khoản vay ngân hàng 24.000 đô la để khởi sự kinh doanh của Tao.

“Các chương trình hỗ trợ của chính phủ chắc chắn sẽ giúp ích cho nền kinh tế”, Tao nói.

Tuy nhiên, mô hình của Phố Sáng tạo và Khởi nghiệp cũng không phải là mới so với những gì mà các thành phố “điểm nóng” như Bắc Kinh và Hàng Châu đã làm. Một số sáng kiến khác, dường như chỉ tạo ra sự ồn ào tiếng tăm hơn là thực chất.

Vào tháng 4, Thẩm Dương đã mở một địa điểm được gọi là Khu thương mại tự do. Tại đây, các công ty có thể hưởng lợi từ việc giảm tệ quan liêu, giảm giá đất và nhiều lợi thế khác. Tại khu văn phòng, hàng chục doanh nhân và đại lý của họ xếp hàng để đăng ký hoạt động.

Nhưng các quy định của khu thương mại tự do này không yêu cầu các doanh nhân phải có bất kỳ hoạt động thực tế nào. Ông Tian Jiawei, quản lý một công ty nông nghiệp gần Thẩm Dương tới đăng ký mở một công ty xuất nhập khẩu, nhưng ông không hề có kế hoạch lập văn phòng hoặc thuê nhân công ở đây.

Ông nói: “Tôi không chắc chắn về những loại thuế mà mình có thể được hưởng ưu đãi, nhưng tôi cũng không muốn bỏ lỡ cơ hội”.

Các chương trình khuyến khích của Thẩm Dương không phải là duy nhất ở Trung Quốc. Theo ông Zhao Xijun, Phó khoa Tài chính Đại học Renmin, Bắc Kinh, nói: “Mỗi tỉnh và thành phố ở Trung Quốc đều có những chính sách khuyến khích đầu tư và khởi nghiệp. Nếu các thành phố ở phía Đông Bắc chỉ làm tương tự như vậy, họ sẽ không thể cạnh tranh với những người đã đi trước”.

Kết quả là, mặc dù có nhiều động thái tích cực, song việc khôi phục các thị trấn công nghiệp gặp khó khăn ở Trung Quốc vẫn sẽ là một thách thức lớn, giống như những gì mà các nước phương Tây và Mỹ từng trải qua.

“Thẩm Dương vẫn còn một chặng đường dài để đi”, ông Liu, chủ sở hữu nhà máy sản xuất linh kiện xe hơi cho biết. Ông tỏ ra lạc quan: “Nó giống như việc bạn đốt cháy cỏ. Cỏ sẽ trở lại, nhưng chỉ là bạn chưa nhìn thấy nó ngay lúc này mà thôi”.

Nguồn: The New York Times

Từ khóa: Trung Quốc, nỗ lực, hồi sinh, ngành công nghiệp