Qua 50 năm tồn tại và phát triển, ASEAN đã gặt hái được nhiều thành tựu. Thế nhưng gần đây, ASEAN đang bị cho là phát triển chậm lại và đang đối mặt với nhiều thử thách phía trước. Tác giả Lê Thu Hương cho rằng, trong bối cảnh đó, nước Úc – đối tác lâu năm nhất của ASEAN, nên hỗ trợ cho ASEAN, tìm kiếm cơ hội để thúc đẩy quan hệ sâu hơn nữa và thể hiện vai trò lãnh đạo trong khu vực.

Bối cảnh Đông Nam Á

Đông Nam Á là khu vực cực kỳ năng động với nhiều tiềm năng phát triển. ASEAN – Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á là một tổ chức liên minh giữa chính phủ của 10 nước thành viên ít được biết đến. ASEAN không có chính sách đối ngoại chung, mà mỗi nước thành viên sẽ có chính sách đối ngoại riêng của mình. Trên cơ sở đó, làm thế nào để nước Úc có thể hâm nóng lại quan hệ với các quốc gia láng giềng trong khu vực?

Điều quan trọng là các mối quan hệ song phương giữa Úc với các quốc gia Đông Nam Á luôn theo chiều hướng tích cực. Từ trước đến nay, hình ảnh của Úc trong mắt các quốc gia Đông Nam Á và cả các quốc gia khác ngoài khu vực luôn hết sức tốt đẹp.

Úc luôn tăng cường các chuyến thăm đến các quốc gia trong khu vực, thể hiện tinh thần hợp tác cũng như mong muốn nâng cao mức độ tin tưởng lẫn nhau. Tiêu biểu như việc Tổng thống Malcolm Turnbull tham gia vào diễn đàn ASEAN, hay các chuyến thăm của Bộ trưởng ngoại giao Julie Bishop đến các nước trong khu vực, và sắp tới đây là hội nghị thượng đỉnh Úc-ASEAN sẽ diễn ra trong tháng 3/2018. Truyền tải thiện chí của các bên là một việc hết sức được coi trọng trong khu vực.

Khu vực Đông Nam Á đang phải đối mặt với một số tình hình bất ổn, đòi hỏi khu vực phải định hướng hết sức thận trọng. Thứ nhất, sự vươn lên mạnh mẽ của Trung Quốc đang tạo ra nhiều mối bất an cho khu vực. Thứ hai, những hành động khó đoán của tổng thống Mỹ Donald Trump đã đặt ra câu hỏi liệu ASEAN có thể dựa dẫm vào Mỹ trong hiện tại và cả tương lai hay không.

Trong bối cảnh thách thức kép như trên, nước Úc sẽ có cơ hội nổi lên như một trụ cột giúp ổn định tình hình khu vực. Với lợi thế sẵn có trong chính sách đối ngoại được xây dựng dựa trên các quy tắc rõ ràng và tôn trọng luật phát quốc tế, đây là cơ hội mà nước Úc nên tận dụng. Trong thời điểm bất ổn này, điều mà các quốc gia nhỏ và vừa trong khu vực thực sự cần đó chính là một nhân tố ổn định.

Úc cần làm gì để hỗ trợ ASEAN

Trong mối quan hệ với ASEAN (đã có lịch sử 50 năm tồn tại và phát triển) thì Úc có một vị thế rất thuận lợi. Từ năm 1974, nước Úc đã là đối tác đối thoại đầu tiên với ASEAN, tức là Úc còn thừa nhận các chuẩn mực và giá trị của ASEAN hay còn gọi là Đường lối của ASEAN sớm hơn so với hơn một nửa các thành viên của ASEAN (Brunei gia nhập ASEAN năm 1984, Việt Nam năm 1995, Lào và Myanma năm 1997 và Campuchia năm 1999). Điều này đã tạo tiền đề mạnh mẽ dẫn đến việc ký kết Hiệp định thương mại tự do ASEAN-Úc Newzealand năm 2010 và sau đó là sự kiện quan hệ Úc-ASEAN phát triển lên thành đối tác chiến lược trong năm 2014.

Tuy vậy, để thúc đẩy hơn nữa mối quan hệ nay, Úc cũng cần phải nhạy bén nắm bắt các thay đổi và động thái hiện nay của khu vực. ASEAN ngày nay không chỉ cần nhận thức về những thành tựu trong quá khứ mà còn phải định hướng đi trong tương lai một cách chính xác, ít nhất là để có thể tiếp nối truyền thống vẻ vang trong 50 năm qua.

Hình ảnh hiện nay của ASEAN đang xấu đi. Vì vậy, thử thách lớn nhất của khu vực không chỉ là đáp trả lại sự cạnh tranh của các cường quốc mà còn phải xác định cách thức cải cách lại tổ chức ASEAN để tiếp tục tương thích với các các thành viên và để đương đầu với các thách thức phía trước. Để làm được điều này, các nước thành viên sẽ phải giải quyết câu hỏi: làm sao để các thành viên có thể kiên trì sự đoàn kết và bảo vệ ý nghĩa của sự “thống nhất” mặc cho các thế lực khác nhau luôn phát biểu chia rẻ và tìm cách lôi kéo từ nhiều phía.

Các nước ASEAN nên cùng nhau nhận ra rằng ổn định an ninh mới chính là lợi ích chung, lâu dài của các nước. Chính lợi ích khu vực, và cũng lợi ích của nước Úc sẽ giúp cho tổ chức ASEAN được lớn mạnh.

Nước Úc có thể giúp ASEAN khẳng định vị thế bằng cách tận dụng lễ kỷ niệm ASEAN làm cơ hội để nhắc lại tầm quan trọng của ASEAN trên vũ đài quốc tế và nhấn mạnh về vai trò của ASEAN trong giữ vững hòa bình và ổn định của khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Nước Úc cũng có thể khẳng định chỗ đứng của ASEAN bằng cách thể hiện nước Úc tự tin vào mối quan hệ đa phương với ASEAN, rằng nước Úc luôn không ngừng hỗ trợ cho các kiến tạo được dẫn dắt bởi ASEAN, bao gồm hội nghị thượng đỉnh Đông Á (EAS), Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) hay Hội nghị bộ trưởng ASEAN (AMM). Úc còn hỗ trợ ngoại giao cho ý tưởng xây dựng quy định về Quy tắc ứng xứ, giúp cho việc quản lý tranh chấp và mâu thuẫn trong khối ASEAN được dựa trên hòa bình và luật pháp. Nước Úc như là một người bạn lâu năm với ASEAN, giữ vị trí then chốt trong việc nhắc nhở các thành viên ASEAN về tầm quan trọng trong hợp tác đa phương.

Quan hệ giữa Úc và các nước Đông Nam Á nên được phát triển sâu sắc hơn nữa ngoài các quan hệ ngoại giao và thương mại. Có một số lĩnh vực hợp tác mà Úc có thể chiếm ưu thế, nhưng hiệu quả nhất vẫn là nên tập trung và một ít lĩnh vực có thể dẫn đầu hơn là dàn trải quá nhiều. Có rất nhiều vấn đề lớn cả Úc và Đông Nam Á cùng quan tâm, bao gồm biến đổi khí hậu, chống chủ nghĩa khủng bố và cực đoan, hợp tác khoa học và kĩ thuật, an toàn thực phẩm. Các lĩnh vực trên sẽ mở ra cơ hội hợp tác sâu rộng hơn cho cả hai.

Nguồn: Asia & The Pacific policy Society

Từ khóa: hâm nóng, mối quan hệ, Úc, ASEAN, 50 năm