Trong chiến dịch tranh cử, Donald Trump đã từng lên án chính phủ Trung Quốc thao túng tiền tệ quốc gia, ăn cắp bản quyền sở hữu trí tuệ và “giành giật việc làm” với Mỹ. Sự ác cảm thù địch này không đơn thuần là diễn xuất trong mùa bầu cử. Năm 2012, ông đã từng vu cáo Trung Quốc khởi xướng ra khái niệm “nóng lên toàn cầu” nhằm làm suy giảm sức cạnh tranh của ngành sản xuất Mỹ. Căng thẳng càng tăng cao khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình mới đây đã nhắc nhở giới lãnh đạo cấp cao toàn thế giới trong một cuộc họp tại Davos rằng “không ai có thể chiến thắng trong một cuộc chiến thương mại”. Nếu Mỹ công kích thương mại Trung Quốc, Trung Quốc sẵn sàng đáp trả. Vậy cuộc chiến thương mại giữa hai cường quốc kinh tế sẽ diễn ra như thế nào?
Có hai kịch bản được dự đoán. Ông Trump có thể thử mang các quy tắc thương mại toàn cầu lên bàn cân của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) để yêu cầu thực thi. Các quy định của WTO xác định rõ những gì được phép áp dụng hay không trong bối cảnh Mỹ và Trung Quốc không có thỏa thuận thương mại song phương nào. Với một số chứng cứ có được, ông Trump có thể xếp Trung Quốc vào nhóm nước có nền kinh tế bao cấp và khiến thị trường Mỹ tràn lan hàng nhập khẩu giá rẻ. Ông cũng sẽ biết được rằng chính quyền Obama đã từng khởi xướng một số vụ kiện pháp lý chống lại Trung Quốc tại WTO. Tuy nhiên, nếu Trung Quốc bất ngờ phát hiện ra các vấn đề về an toàn và sức khỏe trong một số sản phẩm xuất khẩu của Mỹ và dự tính trả đũa, vẫn chưa cần thiết để dẫn tới một cuộc chiến thương mại. Vì quy định của WTO được thiết lập một cách đặc biệt nhằm giải quyết các trường hợp tranh chấp. Nếu Tổ chức Thương mại Thế giới nhận thấy Trung Quốc không tuân theo luật chơi thì Mỹ hoàn toàn có quyền áp dụng các biện pháp trả đũa trong giới hạn cho phép. Nếu hệ thống hoạt động chính xác, những chỉ trích này sẽ được hạn chế.
Theo lệ thì các biện pháp trừng phạt theo kiểu “ăn miếng trả miếng” được WTO cho phép không giống như những gì các chuyên gia kinh tế mường tượng về kịch bản tồi tệ nhất dành cho nền thương mại Mỹ - Trung. Nỗi lo lớn nhất là việc ông Trump phớt lờ quy định của WTO, hoặc ném toàn bộ chúng sang một bên nếu phán quyết không diễn ra theo cách ông muốn. Một mức thuế suất 45% áp lên hàng nhập khẩu Trung Quốc sẽ tương đương với khoản thuế áp lên hàng điện tử và quần áo có xuất xứ Trung Quốc. Nếu giá thành nội địa tăng lên thì những người tiêu dùng Mỹ sẽ có cảm giác bị hao tiền nhanh hơn, đặc biệt là với người nghèo. Các công ty Mỹ phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc cũng sẽ bị ảnh hưởng (một số công ty không e ngại việc hàng hóa đầu vào của họ được chính phủ Trung Quốc trợ cấp). Mức thuế 45% rõ ràng đã vi phạm quy định của WTO và Trung Quốc không cần phải đợi tới khi có phán quyết chính thức mới có thể trả đũa. Ví dụ, một động thái chiến lược có thể hạn chế được đậu nành Trung Quốc nhập vào Mỹ - nhưng điều này có thể chọc giận các đại sứ Mỹ tại Trung Quốc xuất thân từ bang Iowa chuyên về nông nghiệp.
Cũng có một số người có thể xem là người chiến thắng trong cuộc chiến thương mại: trong ngắn hạn, chính phủ Mỹ có thể thu được nguồn doanh thu lớn hơn từ thuế, đồng thời một số công ty Mỹ cũng tận dụng được các chính sách bảo hộ so với đối thủ cạnh tranh nước ngoài. Thậm chí nạn nhân lớn nhất cũng không phải người tiêu dùng Mỹ. Sau Thế chiến thứ hai, các quốc gia giàu có đã hợp tác với nhau để ngăn ngừa cuộc chiến liên quan đến việc áp thuế suất cao, từ đó hình thành nên Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại, sau đó phát triển thành WTO vào năm 1995. Bằng việc thành lập các tổ chức chung, họ đã nhận rõ được sức tàn phá ghê gớm của những năm 1930, khi các nước đua nhau lập nên các hàng rào thương mại nhằm bảo vệ kinh tế nội địa, tuy nhiên cuối cùng lại tự gây tổn thương cho chính mình. Một cuộc chiến thương mại đồng nghĩa với việc từ bỏ quan điểm, các nước sẽ mạnh hơn khi hợp tác cùng nhau.
Nguồn: Economist – TM
Từ khóa: viễn cảnh, cuộc chiến thương mại, Mỹ, Trung
