Trong bối cảnh nền kinh tế số đang có nhiều thay đổi mạnh mẽ và cuộc cạnh tranh công nghệ Mỹ - Trung ngày càng gay gắt, châu Âu đang phải đối mặt với nhiều sức ép lớn, đe dọa đến vị thế vốn có của khu vực này.

Thiếu vắng nền tảng công nghệ hùng mạnh

Kể từ sau sự sụp đổ của Nokia hồi năm 2013, các doanh nghiệp châu Âu đã hoàn toàn vắng bóng trong danh sách các công ty công nghệ có ảnh hưởng nhất thế giới. Sự thiếu hụt nguồn vốn đầu tư mạo hiểm, các rào cản ngôn ngữ, cùng văn hóa e ngại rủi ro đã khiến các công ty châu Âu liên tục phải vật lộn để có thể theo kịp tốc độ kinh doanh trong ngành công nghệ.

Những điểm yếu của cựu lục địa là quá rõ ràng. Trong thời đại của các thiết bị di động, dịch vụ Internet và công cụ giao tiếp trực tuyến, hầu hết các sản phẩm có ảnh hưởng nhất thế giới đều không đến từ doanh nghiệp châu Âu. Những chiếc điện thoại thông minh phổ biến nhất được sản xuất tại Trung Quốc, Hàn Quốc và Mỹ. Các nền tảng mua sắm trực tuyến và truyền thông xã hội lớn nhất đến từ các công ty Mỹ và Trung Quốc. Điều tương tự cũng diễn ra với các nhà cung cấp dịch vụ điện toán đám mây và trí tuệ nhân tạo.

Các nhà lãnh đạo châu Âu, dĩ nhiên nhận ra vấn đề đó, đặc biệt là khi công dân của họ phụ thuộc vào Amazon, Apple, Facebook và Google mà hoàn toàn không có các lựa chọn thay thế từ châu Âu. Công ty công nghệ lớn nhất của châu Âu chỉ là SAP của Đức, một nhà cung cấp phần mềm kinh doanh cạnh tranh với các công ty Mỹ như Microsoft và Oracle.

Giới chức châu Âu vẫn có tham vọng giữ vai trò điều tiết trong ngành công nghệ toàn cầu. Tuy nhiên, nếu muốn tiếp tục sử dụng ảnh hưởng kinh tế và chính trị của mình để đặt ra các tiêu chuẩn cao hơn cho ngành công nghệ, EU không thể ngồi yên trước các mối đe dọa an ninh từ các quốc gia khác.

Để bù đắp cho sự thiếu hụt một nền công nghệ hùng mạnh của riêng mình, trong nhiều năm qua, Liên minh châu Âu (EU) đã cố gắng tạo dựng một vị thế siêu cường về điều tiết, quản lý nền kinh tế số.

Thông qua các quy định, các quy tắc bảo vệ dữ liệu cứng rắn và việc mạnh mẽ thực thi luật chống độc quyền, EU cố gắng tận dụng lợi thế từ thị trường khổng lồ của mình để chống lại những tập đoàn công nghệ lớn như Google hay Facebook.

Tuy nhiên, cách thức này đang ngày càng vấp phải nhiều sự phản đối từ các chuyên gia, đặc biệt là trong bối cảnh cuộc cạnh tranh công nghệ Mỹ - Trung Quốc đang dần định hình, khiến EU gặp nhiều khó khăn trong việc đưa ra các quy định, kiềm chế các doanh nghiệp của cả Washington và Bắc Kinh.

Theo bà Francesca Bria, Chủ tịch Quỹ Đổi mới quốc gia Italy, chỉ riêng cổ phiếu công nghệ Mỹ đã có giá trị hơn toàn bộ thị trường chứng khoán châu Âu. “Châu Âu cần duy trì vị thế là nền kinh tế hàng đầu thế giới, chứ không chỉ đóng vai trò điều tiết”, bà nói.

Bà lo ngại, châu Âu hoàn toàn có thể bị đè bẹp giữa mô hình các công ty Trung Quốc được nhà nước tài trợ - đại diện là Huawei, WeChat, Alibaba, Tencent và TikTok, và các công ty lớn của Mỹ. “Nếu chúng tôi không giành lại được chủ quyền kỹ thuật số, chúng tôi có nguy cơ trở thành thuộc địa bị mắc kẹt giữa Mỹ và Trung Quốc”.

Ông Noah Barkin, một thành viên cấp cao tại Quỹ Marshall của Đức, cho biết sự thiếu ảnh hưởng của châu Âu cuối cùng bắt nguồn từ sự khan hiếm các doanh nghiệp công nghệ có ảnh hưởng.

Châu Âu sẽ phải đối mặt với những khó khăn này trong nhiều năm khi Trung Quốc và Mỹ tranh giành vị thế tối cao về công nghệ. “Châu Âu đã không phát triển các công ty kỹ thuật số toàn cầu của riêng mình để cạnh tranh với các công ty Mỹ hay Trung Quốc. Rốt cuộc, đó là vấn đề chủ quyền kỹ thuật số”, ông Barkin nói. “Nó không thể chỉ đóng vai trò điều tiết”.

Mắc kẹt trong vòng xoáy cạnh tranh Mỹ - Trung

Những lo ngại của các chuyên gia là hoàn toàn có cơ sở, bởi trên thực tế, trong thời gian gần đây, ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy, vị thế “điều tiết” công nghệ của EU đang bị thách thức nghiêm trọng.

Ví dụ mới nhất có thể kể đến TikTok - ứng dụng video ngắn rất phổ biến của Trung Quốc mà chính quyền Tổng thống Donald Trump đang cố gắng loại bỏ. Trước đó, những động thái tương tự cũng đã được Washington đưa ra nhằm vào Huawei, để ngăn gã khổng lồ công nghệ viễn thông Trung Quốc trở thành nhà cung cấp mạng 5G số 1 thế giới.

Trong cả hai trường hợp này, các nhà lãnh đạo, các cơ quan quản lý và ngành kinh tế châu Âu đều rơi vào tình trạng tiến thoái lưỡng nan. Bởi cho dù ngả về phía Trung Quốc hay Mỹ, các nhà sản xuất ô tô, công ty dịch vụ tài chính hay nông nghiệp của châu Âu cũng có nguy cơ trở thành đối tượng của các biện pháp trả đũa từ phía còn lại.

Ông Fabrice Pothier, Giám đốc chiến lược của công ty tư vấn Rasmussen Global ở Brussels, cho biết áp lực của Mỹ đang buộc châu Âu phải điều chỉnh lại mối quan hệ với Trung Quốc, đặc biệt là về các vấn đề công nghệ. Sau nhiều tháng tranh luận, một số nhà lãnh đạo châu Âu đã hướng đến quan điểm gần gũi hơn với Washington. Thái độ cứng rắn với các hãng công nghệ Trung Quốc, đã xuất hiện ở một mức độ nhất định, như lệnh cấm của Anh nhằm vào Huawei.

Với trường hợp của TikTok, châu Âu chủ yếu vẫn coi đây là một nguy cơ đối với quyền riêng tư hơn là một mối đe dọa bảo mật. Ngay cả khi thương vụ bán TikTok do Nhà Trắng thúc đẩy diễn ra, mảng kinh doanh của TikTok ở châu Âu sẽ vẫn thuộc quyền sở hữu của công ty mẹ ByteDance tại Trung Quốc. Ủy ban bảo vệ dữ liệu châu Âu hồi tháng 6 cho biết sẽ thành lập một lực lượng đặc nhiệm để đánh giá các hoạt động của TikTok trên toàn khối, tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ cơ quan nào của châu Âu sẽ đi đầu trong kế hoạch này.

Chậm thay đổi chính sách công nghệ

Theo các nhà phân tích, giới lãnh đạo châu Âu đang quá chậm chạp trong việc nắm bắt và phản ứng với những mối lo ngại về an ninh quốc gia cũng như tốc độ thay đổi nhanh chóng của các công nghệ mới. Ứng dụng TikTok của Trung Quốc sử dụng cả công nghệ nhận diện khuôn mặt và trí tuệ nhân tạo, thế nhưng những công nghệ quan trọng này lại không được giới chức EU quản lý chặt chẽ.

Ông Andreas Aktoudianakis, nhà phân tích chính sách kỹ thuật số của Trung tâm Chính sách châu Âu, một tổ chức nghiên cứu ở Brussels, cho biết: “Với sự kết hợp của cạnh tranh, trí tuệ nhân tạo và an ninh, có thể hiểu lý do tại sao một số nhà hoạch định chính sách lại lo ngại. Châu Âu muốn quản lý trí tuệ nhân tạo và các công nghệ khác, nhưng lại đang chậm chân và chưa có lộ trình thực sự. Chúng tôi đã bị nhỡ tàu”.

Để thay đổi tình hình, các nhà lãnh đạo châu Âu đã bắt tay vào một dự án dài hơi hướng tới “chủ quyền kỹ thuật số” nhằm kết hợp các quy tắc cứng rắn hơn chống lại các công ty công nghệ nước ngoài và nỗ lực thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo tại khu vực. Bà Margrethe Vestager, Phó chủ tịch Ủy ban châu Âu phụ trách các vấn đề kỹ thuật số, đã gọi đây là “giai đoạn mới” cho chính sách công nghệ của châu Âu.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng sẽ phải mất nhiều năm để những chính sách đó có thể chuyển dịch cán cân lực lượng theo hướng có lợi cho châu Âu. Nhiều người thậm chí còn đặt câu hỏi liệu chúng có thực sự đủ để thu hẹp khoảng cách công nghệ giữa châu Âu với Mỹ và Trung Quốc hay không.

Bà Rebecca Arcesati, một nhà phân tích của Viện Nghiên cứu Trung Quốc tại Berlin, cho biết các kế hoạch của châu Âu về “chủ quyền kỹ thuật số” vẫn còn khá mơ hồ. “Đây là một vấn đề đáng bàn, nhưng còn một chặng đường dài trước khi châu Âu có thể phát triển những nhà vô địch kỹ thuật số của riêng mình. Nó có thể là quá muộn”.

EU cần hành động như một tập thể thống nhất

Bà Marietjie Schaake, Giám đốc chính sách quốc tế tại Trung tâm Chính sách mạng của Đại học Stanford và cựu nghị sĩ Liên hiệp châu Âu, chỉ ra một thực tế khác có thể khiến EU tụt hậu trong vấn đề công nghệ, là trách nhiệm an ninh vẫn đang do các quốc gia thành viên tự đảm nhiệm, chứ không được thực hiện một cách thống nhất bởi cả khối.

“TikTok chỉ phải đối mặt với một châu Âu có rất nhiều điểm yếu trong chính sách kỹ thuật số và an ninh quốc gia. châu Âu tỏ ra quá ngây thơ đối với một số công nghệ nhất định đến từ Trung Quốc, Mỹ, và chỉ có thể nói một cách chung chung rằng, bất kỳ ai kinh doanh ở châu Âu phải tôn trọng các quyền và quy định của chúng tôi”. Chuyên gia này cảnh báo: “Châu Âu cần phải cùng nhau hành động. Tôi lo lắng rằng nhịp độ hiện nay là quá chậm so với những sự thay đổi sắp diễn ra”.

Chia sẻ quan điểm này, Financial Times cho biết, EU chưa bao giờ phát triển đầy đủ một chính sách an ninh chung cho tất cả các nước thành viên. Những mâu thuẫn giữa tiềm năng của một thị trường kỹ thuật số duy nhất và việc không có một cách tiếp cận chung về bảo mật đã được thể hiện qua những phản ứng rời rạc của từng quốc gia thành viên trước những rủi ro liên quan đến mạng 5G, hay các thương vụ thâu tóm doanh nghiệp chiến lược của nhà đầu tư nước ngoài.

Ông Gerard de Graaf, Giám đốc phụ trách thị trường kỹ thuật số của Ủy ban châu Âu, thừa nhận cần có sự hợp tác nhiều hơn nữa giữa các quốc gia thành viên EU về vấn đề an ninh.

Theo các chuyên gia, giới chức châu Âu vẫn có tham vọng giữ vai trò điều tiết trong ngành công nghệ toàn cầu. Tuy nhiên, nếu muốn tiếp tục sử dụng ảnh hưởng kinh tế và chính trị của mình để đặt ra các tiêu chuẩn cao hơn cho ngành công nghệ, EU không thể ngồi yên trước các mối đe dọa an ninh từ các quốc gia khác. Là một nền kinh tế hàng đầu thế giới, EU cần phải hành động như một thể thống nhất, để có thể tiếp tục duy trì lợi thế của mình trong nền kinh tế kỹ thuật số toàn cầu.

Nguồn: Thời báo Kinh tế Sài Gòn

Từ khóa: châu Âu, sức ép cạnh tranh, công nghệ, Mỹ-Trung