Vào thời điểm Tổ chức thương mại thế giới đánh dấu 25 năm kỷ niệm ngày thành lập, Tổng giám đốc Roberto Azevêdo đã điểm lại những thành tựu cũng như hàng loạt thách thức mà tổ chức này đã và đang phải đối mặt trong thời gian qua.

Trong ¼ thế kỷ qua, mối liên kết giữa các thành viên WTO đã giúp thay đổi quan hệ kinh tế quốc tế.

Các quy định về thương mại toàn cầu trong lĩnh vực hàng hóa và dịch vụ đã thúc đẩy sự phát triển nhanh của hoạt động kinh doanh xuyên biên giới. Từ năm 1995, giá trị thương mại trên thế giới đã tăng 4 lần, trong khi khối lượng giao thương mở rộng gấp 2.7 lần. Con số này gấp 2 lần tổng sản phẩm quốc nội toàn thế giới (GDP) cùng thời kỳ.

Thuế quan trung bình giảm một nửa, từ mức 10.5% xuống còn 6.4%. Với những nền kinh tế gia nhập WTO sau thời điểm tổ chức này thành lập, tại các quốc gia đã nêu, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng cải cách mạnh mẽ và mở cửa thị trường đã thúc đẩy thu nhập nội địa gia tăng.

Tính dễ dự báo của thị trường – vốn được thúc đẩy bởi WTO kết hợp với sự cải thiện hệ thống thông tin đã hỗ trợ cho sự phát triển các chuỗi giá trị toàn cầu. Tin tưởng vào khả năng vận chuyển hệ thống linh kiện và cung cấp dịch vụ hỗ trợ tại các địa điểm khác nhau, cộng đồng doanh nghiệp đã phân chia hoạt động sản xuất chế tạo của mình tại khắp các quốc gia và khu vực. Thương mại thông qua chuỗi giá trị hiện tại chiếm gần 70% tổng giao thương toàn cầu.

Sự phát triển của những chuỗi giá trị toàn cầu là yếu tố nền tảng hỗ trợ tăng trưởng toàn diện tại những nền kinh tế đang phát triển, đồng thời thúc đẩy phát triển sức mua và mở rộng cơ hội tiêu dùng tại tất cả quốc gia trên thế giới, Không ngẫu nhiên khi tỷ lệ đói nghèo đã giảm nhanh nhất trong vòng 25 năm qua: cách đây 20 năm, 1/3 dân số hành tinh sống dưới mức nghèo cùng cực nếu chuẩn Ngân hàng Thế giới là 1.90 USD/người. Ngày nay, tỷ lệ nghèo đã giảm xuống dưới 10%, thấp nhất trong lịch sử nhân loại.

Những năm gần đây, các thành viên WTO đã đồng ý đơn giản hóa các thủ tục giao thương xuyên biên giới bằng việc thông qua Thỏa thuận về tạo thuận lợi thương mại nhằm giúp hoạt động giao thương đạt mức 1000 tỷ USD/năm. Các nước cũng xúc tiến tự do hóa hoạt động mua bán sản phẩm công nghệ thông tin và bãi bỏ những trợ cấp xuất khẩu mang tính nguy hại.

Mặc dù đạt được những thành tựu đáng ghi nhận, không quá lời khi cho rằng hiện WTO đang phải đối mặt với những thách thức lớn nhất kể từ khi ra đời. Trong hơn 2 năm qua, chính phủ các nước đã tiến hành nhiều hoạt động hạn chế thương mại - tác động lớn đến hoạt động giao thương quốc tế - tương đương 747 tỷ USD giá trị nhập khẩu năm 2018. Sự bất định dâng cao liên quan đến thị trường đang khiến các doanh nghiệp ngừng đầu tư, đồng thời gây tâm lý lo lắng cho tình trạng tăng trưởng cũng như tiềm năng phát triển của nền kinh tế toàn cầu. Cách thức các quốc gia thành viên đối mặt với thách thức sẽ định hình con đường đi phía trước của nền kinh tế thế giới hàng thập niên tiếp theo.

Sự năng động thầm lặng

Công bằng mà nói, hệ thống thương mại hiện hữu và Tổ chức Thương mại thế giới đáng để gìn giữ và phát triển. Các hoạt động hành lang của WTO cho thấy tính năng động thầm lặng của tổ chức này. Năng lượng của WTO hiện hữu thực chất và những thay đổi mạnh mẽ là điều cần thiết.

Cơ chế đàm phán của WTO đang trong quá trình thử nghiệm, hứa hẹn sẽ tạo ra những quy định mới đáp ứng những thay đổi trong nền kinh tế thế kỷ 21 cũng như những vấn đề thường trực hiện hữu.

Khi năm 2019 bắt đầu khép lại, chúng ta thấy sự tái khởi động của những cuộc đàm phán quan trọng nhằm bãi bỏ các biện pháp trợ cấp đánh bắt cá mang tính nguy hại – vốn đang làm cạn kiệt nguồn lợi đại dương trên Trái Đất. Các thành viên WTO biết rằng họ phải đạt được một thỏa thuận vào tháng Sáu trong Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 12 tại Nur-Sultan, Kazakhstan hoặc họ phải cùng nhau gánh vác trách nhiệm vì đã để lỡ một mục tiêu quan trọng đã được quy định tại Chương trình Liên Hợp Quốc về các mục tiêu phát triển bền vững. Những cuộc đàm phán về nông nghiệp đã và đang được tiếp thêm năng lượng trong bối cảnh những thành viên của tổ chức thương mại lớn nhất hành tinh có những bước đi thiết thực nhằm xác định các điểm quan trọng cần phải đạt được thông qua những phiên đàm phán.

Nhiều nhóm nước thành viên cũng đang hướng đến xây dựng hệ thống quy định mới nhằm điều chỉnh hàng loạt vấn đề như: thương mại điện tử, tạo thuận lợi đầu tư, kiểm soát quy định nội địa trong lĩnh vực dịch vụ - nhằm giúp hệ thống giao thương trở nên hiệu quả và dễ đoán định hơn trong những ngành sử dụng công nghệ cao của nền kinh tế. Một số nước khác thì lại chú ý đến việc tạo nhiều cơ hội, an toàn và hiệu quả hơn cho phụ nữ cũng như cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia thương mại toàn cầu. Điều này cũng giúp giao thương mang tính bao trùm hơn.

Bước lùi về giải quyết tranh chấp

Cần nhấn mạnh rằng liên quan đến giải quyết tranh chấp, các quốc gia thành viên đã phải chứng kiến bước lùi đáng kể vào cuối năm 2018 khi gần 100 nước không thể đồng thuận về cách thức cải cách Cơ quan phúc thẩm WTO. Các cuộc thảo luận, tuy nhiên, đã bắt đầu giữa những nước tham gia tổ chức thương mại lớn nhất hành tinh tại cả Geneva và thủ đô các thành viên nhằm tìm ra những giải pháp thích hợp đối với những vấn đề đã nêu. Cùng thời điểm, nhiều quốc gia đang đề ra những biện pháp tạm thời để đảm bảo sự tồn tại của cơ chế giải quyết tranh chấp hai cấp trước khi một cơ chế ổn định hơn ra đời.

Các quốc gia cũng tin rằng WTO đóng một vai trò quan trọng hơn bao giờ hết đối với nền kinh tế toàn cầu, tạo việc làm, cũng như tăng trưởng và phát triển. Mặc dù còn nhiều bât định liên quan đến hoạt động giao thương hiện tại, có nhiều minh chứng cho thấy năm 2020 đã mang đến nhiều kết quả ý nghĩa. Đây là cơ hội tốt để chuyển hóa những kết quả đàm phán đã đạt được tại Geneva thành các thỏa thuận và khung chương trình. Có thể nói, hội nghị bộ trưởng lần thứ 12 có thể tạo ra các hiệp định có ý nghĩa quan trọng trong lịch sử hình thành, phát triển WTO.

Nếu có bài học nào được học trong vòng 25 năm qua về WTO thì đó chính là tổ chức này có tính linh hoạt và đầy sức sống. Trong suốt ¼ thế kỷ qua, tổ chức thương mại lớn nhất hành tinh đã phục vụ tốt thành viên của mìnhvà cũng tiếp tục hoạt động này trong tương lai.

Nguồn: Swiss Info

Từ khóa: WTO, thương mại, giải quyết tranh chấp, thỏa thuận