Mặc dù hiệp định đã thúc đẩy mạnh mẽ hội nhập kinh tế khu vực và tăng cường hợp tác chuỗi giá trị, nhưng vẫn còn nhiều cơ hội để cải thiện hơn nữa

Thế giới đã trải qua nhiều thay đổi và chấn động trong những năm gần đây. Tăng cường đối thoại giữa các học giả từ Trung Quốc và nước ngoài là cần thiết để xây dựng sự hiểu biết lẫn nhau về nhiều vấn đề mà thế giới phải đối mặt. Với mục đích này, Viện Quan sát Trung Quốc của Nhật báo Trung Quốc và Viện Chiến lược Toàn cầu Quốc gia, Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, cùng trình bày chuyên mục đặc biệt này: Đối thoại Chiến lược Toàn cầu, trong đó các chuyên gia từ Trung Quốc và nước ngoài sẽ đưa ra những quan điểm, phân tích sâu sắc và quan điểm mới về các vấn đề chiến lược dài hạn có tầm quan trọng toàn cầu.

Việc phục hồi kinh tế toàn cầu thiếu động lực và chủ nghĩa bảo hộ thương mại đang phổ biến trên toàn cầu. Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực hiện là hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới, có hiệu lực ở tất cả 15 quốc gia thành viên. Việc thực hiện hiệp định này có thể làm sâu sắc hơn nữa mối quan hệ kinh tế giữa các nền kinh tế châu Á, tăng cường khả năng phục hồi của ngành công nghiệp và chuỗi cung ứng trong khu vực RCEP, thúc đẩy hiệu quả sự tin tưởng về thương mại và đầu tư ở châu Á, kích thích sức sống của hợp tác kinh tế khu vực và thúc đẩy mạnh mẽ tạo đà cho tăng trưởng kinh tế của khu vực trong thời kỳ hậu đại dịch.

Ý nghĩa của RCEP nằm ở sự tích hợp của 27 hiệp định thương mại và 44 hiệp định đầu tư đã được ký kết và thực hiện giữa 15 nước thành viên, trong bối cảnh có sự đa dạng lớn về trình độ phát triển, quy mô và khối lượng của nền kinh tế các nước này. Từ góc độ thể chế, RCEP giảm thiểu “hiệu ứng bát mỳ Ý” bằng cách đơn giản hóa và hài hòa hóa quy tắc xuất xứ và các ưu đãi khác nhau trong các hiệp định thương mại ưu đãi, thúc đẩy hoạt động thương mại và đầu tư cho các sản phẩm trung gian trong khu vực và giúp phát triển hơn nữa chuỗi giá trị khu vực và chuỗi ngành công nghiệp.

Trong năm qua, quan hệ thương mại nội khối ngày càng sâu rộng và đại đa số các thành viên RCEP đều cho thấy xu hướng tăng trưởng cao trong thương mại nội khối. Thống kê từ cơ quan hải quan Trung Quốc cho thấy thương mại của nước này với các quốc gia ký kết RCEP khác đã tăng 7,5% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 12,95 nghìn tỷ nhân dân tệ (1,88 nghìn tỷ USD) vào năm 2022.

Hàn Quốc, Việt Nam, New Zealand, Nhật Bản và Thái Lan chứng kiến thương mại của họ với các thành viên RCEP khác tăng lần lượt là 10,4%, 10,1%, 8,4%, 7,1% và 6,0%. Tốc độ này nhanh hơn tốc độ tăng trưởng thương mại của họ với các khu vực khác trên thế giới, cho thấy hội nhập kinh tế khu vực của RCEP đã thúc đẩy hiệu quả tăng trưởng thương mại trong khu vực.

RCEP đã thúc đẩy hiệu quả thương mại và đầu tư giữa Trung Quốc và các nền kinh tế thành viên khác, trở thành nền tảng quan trọng để Trung Quốc tiếp tục mở cửa nền kinh tế trong kỷ nguyên mới. Năm 2022, tổng khối lượng xuất nhập khẩu giữa Trung Quốc và các thành viên RCEP khác đạt 12,95 nghìn tỷ Nhân dân tệ (1,89 nghìn tỷ USD), chiếm 30,8% tổng ngoại thương của nước này. Năm 2022, Trung Quốc chứng kiến mức tăng trưởng thương mại hàng năm ở mức hai con số với tám quốc gia thành viên RCEP, trong khi thương mại của nước này với Indonesia, Singapore, Myanmar, Campuchia và Lào tăng hơn 20% hàng năm. Đồng thời, đầu tư trực tiếp phi tài chính của Trung Quốc vào các thành viên RCEP khác vào năm 2022 đã tăng 18,9% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 17,96 tỷ USD và thu hút đầu tư trực tiếp 23,53 tỷ USD, tăng 23,1% từ các thành viên RCEP khác.

Sau khi RCEP có hiệu lực, các doanh nghiệp Trung Quốc đã tích cực tận dụng các nền tảng như Triển lãm Quốc tế Con đường Tơ lụa, Hội chợ Nhập khẩu Quốc tế Trung Quốc và Hội chợ Trung Quốc-ASEAN để thúc đẩy hợp tác kinh tế và thương mại với các doanh nghiệp trong các thành viên RCEP. Quy tắc xuất xứ khu vực trong khu vực RCEP cho phép doanh nghiệp tối ưu hóa chuỗi cung ứng, bố trí ngành công nghiệp linh hoạt, giảm chi phí sản xuất thành phẩm và thúc đẩy hội nhập sâu chuỗi giá trị khu vực. Vào năm 2022, tổng cộng 673.000 giấy chứng nhận xuất xứ và tuyên bố xuất xứ đã được áp dụng và cấp cho các nhà xuất khẩu Trung Quốc theo hiệp định RCEP, mang lại lợi ích cho hàng xuất khẩu trị giá 235,3 tỷ nhân dân tệ thông qua thuế quan ưu đãi FTA và miễn trừ 1,58 tỷ nhân dân tệ ưu đãi thuế quan từ các nước nhập khẩu. Trị giá hàng hóa nhập khẩu của các doanh nghiệp Trung Quốc được hưởng thuế suất ưu đãi đạt 65,3 tỷ NDT, miễn thuế 1,55 tỷ NDT.

Mặc dù RCEP đã thúc đẩy mạnh mẽ hội nhập kinh tế khu vực và tăng cường hợp tác chuỗi giá trị khu vực, nhưng vẫn còn khả năng để nâng cấp và cải thiện hơn nữa.

Trước hết, vẫn còn khả năng để cải thiện các quy tắc thương mại và đầu tư. Do tính đa dạng của khu vực, hiệp định RCEP không thiết lập các chương riêng biệt về môi trường, tính pháp lý chặt chẽ, tính minh bạch và các khía cạnh khác như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương đã làm, và chương về mua sắm chính phủ cũng chưa giải quyết rõ ràng các cam kết về mở cửa thị trường. Chương thương mại điện tử không đề cập đến các quy tắc liên quan đến thương mại điện tử như mã nguồn, luồng dữ liệu xuyên biên giới trong các dịch vụ tài chính và giải quyết tranh chấp trực tuyến. Với việc triển khai RCEP và phát triển chuỗi giá trị khu vực, các thành viên RCEP cần kịp thời xem xét nâng cấp RCEP về các ‘biện pháp đằng sau biên giới’ nêu trên để thúc đẩy tốt hơn sự phát triển của chuỗi giá trị toàn cầu.

Thứ hai, hiệp định quy định thời gian chuyển tiếp tương đối dài đối với một số quy tắc quan trọng. Ví dụ, về thương mại dịch vụ, các nước thành viên như New Zealand, Trung Quốc, Thái Lan, Việt Nam, Philippines, Campuchia, Lào và Myanmar cam kết mở cửa thị trường thông qua phương pháp ‘chọn – cho’. Tuy nhiên, Campuchia, Lào và Myanmar cần đệ trình các cam kết theo phương pháp ‘chọn – bỏ’ trong vòng 12 năm và chuyển các cam kết theo danh mục ‘chọn – cho’sang danh mục ‘chọn – bỏ’ trong vòng 15 năm sau khi hiệp định có hiệu lực.

Thứ ba, cần tăng cường hơn nữa việc tận dụng các hiệp định thương mại tự do của doanh nghiệp. Hiện nay, tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan trong các FTA thực hiện ở khu vực châu Á nhìn chung thấp hơn so với các FTA khác của các nước phát triển, cho thấy các FTA của khu vực châu Á chưa phát huy hết hiệu quả. Theo báo cáo năm 2018 của Tổ chức Ngoại thương Nhật Bản, tỷ lệ sử dụng FTA đối với hàng nhập khẩu của các doanh nghiệp Philippines theo FTA giữa Nhật Bản và Philippines chỉ là 16,6%, trong khi tỷ lệ sử dụng đối với hàng nhập khẩu theo Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Hàn Quốc chỉ là 31,2%... Do đó, khu vực vẫn cần tiếp tục tối ưu hóa các thủ tục xử lý chứng nhận xuất xứ và nâng cao hiệu quả, giúp doanh nghiệp giảm chi phí, cung cấp kịp thời cho doanh nghiệp thông tin về các quy tắc thương mại tự do liên quan và không ngừng nâng cao hiệu quả tận dụng FTA.

Trong tương lai, các thành viên RCEP cần tăng cường hơn nữa việc xây dựng năng lực và đạt được kết nối dữ liệu nguồn gốc trong và giữa 15 quốc gia thành viên RCEP càng sớm càng tốt. Các cuộc đàm phán nâng cấp có liên quan sẽ được triển khai kịp thời để khám phá các quy tắc mới cho hợp tác kinh tế và thương mại quốc tế. RCEP cũng cần mở rộng thành viên trong khi vẫn duy trì “vai trò trung tâm” của ASEAN trong khuôn khổ FTA khu vực.

Với tư cách là một thành viên chủ chốt của RCEP, Trung Quốc nên dần dần mở rộng sự cởi mở về thể chế về các quy tắc, quy định, sự quản lý và tiêu chuẩn, thực hiện thỏa thuận với các tiêu chuẩn cao và tận dụng triệt để các lợi ích từ RCEP. Một hệ thống dịch vụ lành mạnh và toàn diện cần được triển khai để tận dụng tốt hơn hiệp định thương mại tự do. Đồng thời, bằng cách dựa vào các khu thương mại tự do thí điểm, Trung Quốc nên đi đầu trong việc khám phá các quy tắc kinh tế và thương mại tiêu chuẩn cao hơn, đồng thời hướng dẫn các khu vực miền trung và miền tây nước này kết hợp RCEP với các chiến lược phát triển kinh tế và kế hoạch xây dựng. Trung Quốc cũng nên đẩy nhanh tốc độ điều chỉnh bố cục chuỗi công nghiệp khu vực, thúc đẩy sự tích hợp của chuỗi công nghiệp sản xuất và chuỗi đổi mới, thực hiện 701 nghĩa vụ ràng buộc với chất lượng cao và tích cực tìm hiểu việc thực hiện 170 cam kết không ràng buộc, cải thiện hơn nữa môi trường thương mại, đầu tư và khơi dậy sức sống của doanh nghiệp.

Từ khóa: RCEP, Trung Quốc

Nguồn: China Daily