Sự kết thúc của lịch sử ra mắt vào khoảng năm 1990, là cuốn sách nổi tiếng của nhà lý luận chính trị Francis Fukuyama. Hơn 30 năm sau, có vẻ như tất cả mọi người đang tuyên bố sự kết thúc của toàn cầu hóa.

Liệu Fukuyama có đúng hay không đã trở thành chủ đề tranh luận kể từ đó và liệu những người báo trước sự khởi đầu của quá trình phi toàn cầu hóa có đúng hay không cũng nên được tranh luận, theo Chỉ số Kết nối Toàn cầu mới nhất của DHL, tác giả là Steven A. Altman và Caroline R. Bastian của Trường Kinh doanh Stern thuộc Đại học New York.

Nó xem xét các dòng chảy quốc tế về thương mại, vốn, thông tin và con người, đồng thời cho biết các dòng chảy này “đã chứng tỏ khả năng phục hồi đáng kể qua các cuộc khủng hoảng gần đây, và… bác bỏ mạnh mẽ quan điểm cho rằng toàn cầu hóa đã nhường chỗ cho quá trình phi toàn cầu hóa”.

Chỉ số thậm chí còn đi xa hơn khi nói rằng khả năng phục hồi này đang tạo cơ sở cho “tái toàn cầu hóa”, được định nghĩa là “cải tổ toàn cầu hóa để làm cho nó hoạt động tốt hơn, mở rộng nhóm người hưởng lợi và quản lý tốt hơn các thách thức của nó”.

Điều này phù hợp với dự đoán của nhà sử học Adam Tooze tại Hội nghị thường niên của Diễn đàn Kinh tế Thế giới tại Davos vào năm 2023, rằng chúng ta sẽ chứng kiến ​​“một loại cocktail mới của toàn cầu hóa” trong 10 năm tới, với những phát triển như quá trình chuyển đổi năng lượng tạo ra những nhóm nước phụ thuộc lẫn nhau mới.

Các mối đe dọa đối với toàn cầu hóa

Tuy nhiên, báo cáo cũng thừa nhận rằng các mối đe dọa đối với toàn cầu hóa là có thật, với “môi trường hỗn loạn” ngày nay với những căng thẳng địa chính trị và các cuộc khủng hoảng khác không có lợi cho hoạt động kinh doanh và hoạch định chính sách.

Giống như Báo cáo Rủi ro Toàn cầu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2023 – liệt kê “đối đầu địa kinh tế” là rủi ro lớn thứ ba mà thế giới phải đối mặt trong hai năm tới – Chỉ số Kết nối Toàn cầu của DHL nhận thấy căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc. Chỉ số cũng làm nổi bật bằng chứng về sự tách rời giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, với dòng chảy thương mại, vốn, thông tin và con người giữa hai nền kinh tế đang đi xuống như một phần trong tổng số của mỗi quốc gia. Điều này được minh họa bằng biểu đồ bên dưới, trong đó các thanh (chia sẻ gần đây nhất) không mở rộng về bên phải như các vòng tròn (những chia rẽ vào năm 2016).

Nhưng nó nói rằng có "bằng chứng rất hạn chế" rằng điều này đang dẫn đến "sự chia rẽ rộng hơn của nền kinh tế thế giới thành các khối đối thủ". Vì vậy, bằng chứng nói gì?

Thương mại: Không có dấu hiệu thay đổi dòng chảy

Theo DHL, thương mại quốc tế đã phục hồi nhanh chóng kể từ sau đại dịch. Chiến tranh ở Ukraine đã khiến mọi thứ chậm lại, nhưng tốc độ tăng trưởng thương mại hàng hóa và dịch vụ vào năm 2022 vẫn cao hơn mức tăng trưởng trung bình hàng năm trong thập kỷ trước.

Khối lượng giao dịch hàng hóa vào giữa năm 2022 cao hơn 10% so với cuối năm 2019 và trong khi thương mại dịch vụ giảm do tác động của COVID-19 đối với du lịch và vận tải, nó đã trở lại mức trên mức trước đại dịch vào đầu năm 2022.

Xét về nơi mà thương mại đang và sẽ hướng đến, báo cáo cho biết “những dự đoán về sự chuyển đổi từ toàn cầu hóa sang khu vực hóa không được đưa ra trong các mô hình chung của dòng chảy quốc tế”.

Như các đường màu vàng trên các biểu đồ bên dưới cho thấy, các dòng chảy thương mại quốc tế - cũng như các dòng chảy của vốn, thông tin và con người - nhìn chung đã diễn ra trên một khoảng cách xa hơn kể từ năm 2001. Và có sự sụt giảm tương ứng về các dòng chảy trong các khu vực.

Báo cáo cho biết, thương mại có thể sẽ tăng trưởng chậm hơn vào năm 2023 do các điều kiện kinh tế vĩ mô yếu hơn, nhưng nó không mong đợi một “sự thay đổi mang tính chuyển đổi” đối với quá trình khu vực hóa trong thời gian gần và trung hạn.

Vốn: Các chỉ số nhìn chung ổn định

Báo cáo cho biết, dựa trên dữ liệu của Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), dòng vốn quốc tế cũng đã phục hồi sau sự sụt giảm trong thời kỳ đại dịch. Vào năm 2021, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đã tăng 64%, đó là khi một công ty hoặc chính phủ từ một quốc gia đầu tư vào một công ty hoặc dự án ở một quốc gia khác. Con số này vượt xa mức giảm 35% được thấy vào năm 2020.

Dòng vốn FDI tăng lên ở tất cả các khu vực vào năm 2021 và tiếp tục đi theo con đường này vào đầu năm 2022. Tuy nhiên, chiến tranh bùng nổ ở Ukraine và sự suy yếu kinh tế sau đó đã khiến dòng vốn FDI giảm 31% trong quý hai so với quý đầu tiên.

Báo cáo cho biết các chỉ số khác về dòng vốn vẫn ổn định hoặc đang tăng lên. Có xu hướng ổn định đối với hoạt động mua bán và sáp nhập quốc tế, đồng thời tăng trưởng mạnh mẽ các luồng thanh toán quốc tế cho việc sử dụng tài sản trí tuệ, liên quan đến tài sản vô hình và nền kinh tế kỹ thuật số.

Thông tin: Toàn cầu hóa kỹ thuật số vẫn tiếp tục, nhưng có dấu hiệu phân mảnh

Kỷ nguyên “toàn cầu hóa kỹ thuật số” đã dẫn đến sự bùng nổ các luồng thông tin quốc tế. Việc phong tỏa vào năm 2020 đã khiến lưu lượng truy cập internet toàn cầu tăng 47% và kể từ đó, tốc độ tăng trưởng đã chậm lại nhưng vẫn mạnh ở mức 23% vào năm 2021 và 29% vào năm ngoái.

Nhưng những lo ngại xung quanh an ninh mạng và các động thái của một số quốc gia nhằm bảo vệ lĩnh vực công nghệ trong nước của họ đang dẫn đến việc tăng cường quy định xung quanh một số luồng dữ liệu và thông tin. Báo cáo cho biết: “Liên minh châu Âu, Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ và Nga từng áp dụng các cách tiếp cận khác nhau đối với việc quản lý các luồng dữ liệu quốc tế, làm tăng độ phức tạp và gây lo ngại về sự phân mảnh”.

Báo cáo chỉ ra rằng các nghiên cứu nhất quán cho thấy các luồng thông tin mở hỗ trợ sản lượng và năng suất thương mại như thế nào. Cũng có bằng chứng cho thấy việc chia sẻ dữ liệu có thể cải thiện chất lượng nghiên cứu khoa học.

Theo liên minh vắc-xin quốc tế GAVI, việc chia sẻ dữ liệu nhanh chóng là rất quan trọng để phát triển nhanh chóng vắc-xin COVID-19, do đó, báo cáo của DHL nhận thấy rằng sự hợp tác khoa học quốc tế đang giảm sút – được đo bằng tỷ lệ các bài báo học thuật có đồng tác giả ở nhiều hơn một quốc gia – nên đây là một tín hiệu cho các nhà hoạch định chính sách.

Con người: Cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt tấn công ngành du lịch, nhưng việc miễn thị di chuyển thực ngày càng tăng

Đã có những tác động đáng kể đến dòng người trong những năm gần đây. Việc phong tỏa trong kỷ nguyên COVID đã cắt đứt việc đi lại quốc tế đối với nhiều người, và số lượng người tị nạn gia tăng do tình trạng bất ổn ở Ukraine, Syria và Afghanistan.

Giờ đây, lạm phát gia tăng và cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt đang cản trở sự phục hồi của ngành du lịch giải trí, trong năm 2022 thấp hơn 37% so với mức của năm 2019. Điều này cũng dẫn đến việc các tổ chức như Tổ chức Du lịch Thế giới của Liên hợp quốc hạ dự báo tăng trưởng du lịch. Số lượng khách du lịch quốc tế sẽ không quay trở lại trên mức trước đại dịch vào năm 2023.

Về mặt tích cực, du lịch không cần thị thực hoặc không cần xin thị thực trước khi đến đang trở nên dễ dàng hơn. Khoảng 54% các cặp quốc gia cho phép du lịch theo cách này – bằng với kỷ lục được thiết lập vào năm 2019.

Nguồn: WEF

Từ khóa: toàn cầu hóa