Thương mại tự do đã từng là những chủ đề chính mà các chính trị gia Bắc Mỹ hướng đến, trở lại những năm 1980, thủ tướng của Canada là Brian Mulroney đã vận động tranh cử thành công vào ý tưởng rằng các hiệp định thương mại sẽ tạo ra "nhiều công ăn việc làm hơn nữa".

Ngày nay, một khẩu hiệu như vậy có thể là tự sát chính trị. Thật vậy, trong chiến dịch tranh cử tổng thống Hoa Kỳ hồi năm ngoái, điểm chung duy nhất giữa Bernie Sanders, Hillary Clinton và Donald Trump là sự khinh thường đối với thỏa thuận thương mại giữa các nước châu Mỹ và châu Á. Và trong vòng vài ngày kể từ khi lên nắm quyền, Tổng thống Trump đã rút Mỹ ra khỏi TPP. Nhưng giờ đây, dường như tin tức về sự sụp đổ của thỏa thuận này vẫn còn là sớm.

Cho đến giờ, 11 nước khác tham gia thỏa thuận này - Úc, Brunei, Canada, Chilê, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam vẫn đang tiếp tục tiến lên, thậm chí không có sự tham gia của nền kinh tế lớn nhất thế giới .

Hiểu biết về thương mại tự do

Khi nhắc đến các hiệp định thương mại tự do, người ta ít nhắc đến lợi ích kinh tế thực sự mà nó mang lại. Các giao dịch thương mại không phải là về các công việc trong ngành công nghiệp này hay ngành kia mà là nâng cao năng suất và sự thịnh vượng của một quốc gia.

Trong ngắn hạn, thuế quan có thể có vẻ mang lại lợi ích và với thương mại tự do, sự cạnh tranh từ nước ngoài làm cho các nhà sản xuất bị xáo trộn và việc làm trong một số ngành công nghiệp bị giảm. Nhưng những gì được bỏ qua trong những tình huống đơn giản này là giá bảo hộ lâu dài. Trong khi thuế quan thúc đẩy một số doanh nghiệp, nó cũng hạn chế nguồn tài nguyên quốc tế cho hầu hết các nước khác. Mặt khác, thương mại tự do có tác dụng làm tăng năng suất. Một khi các quốc gia ký kết một thỏa thuận, các nguồn lực tự nhiên chuyển sang các ngành công nghiệp hiệu quả hơn trong và ngoài nước. Tất cả các nước đều có xu hướng được hưởng lợi từ việc tăng năng suất lao động và tạo việc làm trong thời gian dài.

Quan trọng không kém, năng suất thường tăng lên theo tỷ lệ tương ứng với quy mô của thị trường chung. Phạm vi của hiệp định thương mại càng lớn và càng có nhiều quốc gia tham gia, thì càng tốt cho tất cả mọi người. Lý do rất đơn giản: một ngành công nghiệp xuất khẩu bây giờ đã tiếp cận với nhiều thị trường hơn, với sự kết hợp của tính kinh tế về quy mô giảm chi phí và tăng lợi nhuận.

Nếu không có Hoa Kỳ trong TPP, hiệu quả của quy mô chắc chắn sẽ nhỏ hơn nhiều. Nhưng hiệu quả năng suất của các thị trường mới vẫn còn hấp dẫn.

RCEP, được hình thành nhằm tăng cường quan hệ kinh tế giữa 10 thành viên của ASEAN: Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan, Brunei, Việt Nam, Lào, Myanmar và Campuchia. Sau đó nó mở rộng sang Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Úc và New Zealand. Và Trung Quốc đã ủng hộ RCEP một cách mạnh mẽ kể từ khi có TPP. Theo thời gian, RCEP được thiết kế như để trở thành một sự thay thế cho TPP, như là một sự đại diện cho một cuộc chiến chính trị giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.

Người thắng và người thua

Hầu hết các bên ký kết TPP là thành viên của RCEP. 16 quốc gia RCEP và TPP hiện có 11. Canada, Chile, Mexico và Peru tham gia TPP nhưng không tham gia RCEP. Trung Quốc, Ấn Độ và Hàn Quốc nằm trong RCEP nhưng không tham gia TPP. Trong khi đó, Trung Quốc và Hàn Quốc đang đàm phán với các nước khác trong TPP.

Đối với các nước châu Mỹ Latinh, tiếp cận thị trường Trung Quốc và Hàn Quốc thông qua RCEP sẽ mang lại lợi ích đáng kể. Xét cho cùng, Hoa Kỳ đã có mức thuế trung bình thấp hơn các thị trường mới nổi; Mexico và Canada là một phần của NAFTA; Chile đã có một thỏa thuận với Hoa Kỳ từ năm 2004; Và trong khi Peru không có một hiệp định thương mại riêng với Hoa Kỳ nhưng đã có một thỏa thuận xúc tiến để tự do hóa thương mại dịch vụ kể từ năm 2009. Ngay cả với sự rút khỏi TPP của Hoa Kỳ, Canada, Chilê, Mêhicô và Peru cũng có những thuận lợi với thương mại Hoa Kỳ thông qua các hiệp định khác.

Đối với các nước châu Á, mất quyền được tiếp cận thị trường Mỹ chắc chắn là một bất lợi, bởi vì sự gần gũi về địa lý và các mối quan hệ kinh tế khác đã cho phép họ tiếp cận thị trường Trung Quốc và Hàn Quốc.

Lý do các hiệp định thương mại không nhiều hơn là vì lợi ích được hưởng thường chống lại vị trí đặc quyền của họ trong thị trường địa phương. Các công ty nội địa có khuynh hướng sử dụng lợi thế về việc làm, và chỉ đưa ra một cái nhìn ngắn hạn để thuyết phục các chính trị gia từ bỏ các giao dịch thương mại tự do.

Thương mại mạnh mẽ hơn nữa

Sở hữu trí tuệ cũng là một vấn đề gây mất mát khi TPP gặp khó khăn. Mặc dù thâm hụt thương mại của Mỹ trong quý I năm 2017 là xấp xỉ 65 tỷ USD một tháng, thặng dư dịch vụ đã bù đắp một phần ba trong số đó. Xuất khẩu của Hoa Kỳ trong lĩnh vực dịch vụ bao gồm hơn 10 tỷ USD tiền bản quyền về việc sử dụng sở hữu trí tuệ của Mỹ. TPP có thể mang lại lợi ích cao cho các dịch vụ phần mềm, xuất bản và các công ty tài chính của Hoa Kỳ, các công ty tài chính của Mỹ đạc biệt mạnh trên thế giới.

Bằng cách rút khỏi TPP, Hoa Kỳ đã để lại một khoảng cách đáng kể. RCEP có thể lấp đầy nó, hoặc các nước có thể tiến lên phía trước mà không có Hoa Kỳ. Có thể nó không mạng lại nhiều lợi ích như khi còn Mỹ, nhưng nó vẫn mang lại nhiều lợi ích đối với các quốc gia còn lại.

Trump hoàn toàn sai lầm khi nói rằng "cải cách thương mại và đàm phán các thoả thuận thương mại lớn là cách nhanh nhất để đưa công việc của chúng tôi trở lại đất nước của chúng tôi". Toàn cầu hoá là điều tất yếu và không thể đảo ngược được, như Chủ tịch nước Việt Nam gần đây đã đề cập.

Nguồn: thewire.in – TN

Từ khóa: hiệp định, TPP, đối mặt, những thách thức, không có Mỹ