Rất ít chính sách khiến cho kinh tế mâu thuẫn trực tiếp với chính trị như các chính sách trợ cấp lương thực và năng lượng. Vấn đề không đủ khả năng chi trả trợ cấp hiện đang đã ở ngay trước mắt và là mối lo lắng lớn của ba nhà lãnh đạo mới nhưng không kém phần quan trọng của thế giới: Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah el-Sissi, Tổng thống Indonesia Joko "Jokowi" Widodo, và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi.

Ông sissi đang đối mặt với việc buộc phải cắt giảm các khoản trợ cấp nhiều hơn dự kiến. Ông Modi thì làm mọi việc còn tồi tệ hơn: cản trở một thỏa thuận được mong đợi từ lâu ở WTO. Với ông Jokowi thì vẫn còn quá sớm để nhận xét.

Vào tháng 7, ông Sissi đã làm những gì mà một số nhà lãnh đạo ở Bắc Phi hay Trung Đông từng làm: mạnh tay cắt giảm trợ cấp nhiên liệu vốn tồn tại từ lâu và cho phép giá tăng 41%-78%. Điều đáng ngạc nhiên là chỉ ít cuộc biểu tình xảy ra.

Chương trình hỗ trợ lương thực của chính phủ Ai Cập - có chi phí hơn 5 tỷ USD mỗi năm – cũng đang nằm trong diện cần cải cách nhanh chóng. Giá bánh mì đã được giữ thấp. Trong quá khứ, các nỗ lực cắt giảm trợ cấp ở các nước Bắc Phi đã gây ra tình trạng bất ổn và thậm chí là các cuộc nổi dậy lật đổ chính phủ. Nhưng chính phủ của ông Sissi dường như đã bắt đầu thực hiện kế hoạch cắt giảm. Trợ cấp cho bánh mì hiện đã bị giảm 13%.

Ông Sissi có rất ít lựa chọn. Mặt dù đã cắt giảm trợ cấp, chính phủ Sissi hiện nay vẫn dự đoán rằng thâm hụt ngân sách khoảng 10% GDP trong năm tài chính sắp tới là không tránh khỏi. Tuy nhiên, ít ai nghĩ rằng ông Sissi - người nhậm chức trong một môi trường chính trị mong manh – sẽ có những động thái nhanh hơn ông Modi - người được bầu bởi đám dông dân chủ hy vọng vào sự cải cách kinh tế sâu rộng.

Tại Indonesia, khi ông Jokowi nhậm chức vào tháng 10, ông sẽ phải đối mặt với các khoản trợ cấp nhiên liệu đã có lịch sử lâu dài. Các khoản trợ cấp này hiện nay đã lên đến 21 tỷ USD một năm, chiếm 20% chi tiêu chính phủ và cả nước đã không còn đủ khả năng chi trả. Tổng thống nhiệm kỳ trước, ông Susilo Bambang Yudhoyono, đã có một bước tiến can đảm đầu tiên bằng cách tăng giá nhiên liệu vào một năm trước đây. Các cố vấn của ông Jokowi ủng hộ cắt giảm các khoản trợ cấp còn lại, và ông đã thẳngthắn nói rằng ông có kế hoạch với lộ trình khoảng 4 năm để cắt giảm dần dần các khoảng trợ cấp này.

Các nhà kinh tế cảm thấy tự tin trong việc phản đối các khoản trợ cấp hàng hoá vì thị trường nông sản và năng lượng có xu hướng tiếp cận với mô hình cạnh tranh hoàn hảo, với một lượng lớn người tiêu dùng ở bên cầu và nhà sản xuất ở bên cung. Trong trường hợp cạnh tranh không hoàn hảo, thì lý do thường là bởi chính phủ và các công ty tư nhân độc quyền. Các nhà phê bình theo thuyết bàn tay vô hình chỉ ra rằng, nếu chỉ còn lại một mình, thị trường tư nhân có thể thất bại ở nhiều mặt. Ví dụ, bất bình đẳng thu nhập và các yếu tố môi trường bên ngoài là hai trong số các bằng chứng nổi bật nhất minh họa cho sự can thiệp của chính phủ.

Điều đáng chú ý về các khoản trợ cấp thực phẩm và nhiên liệu là những khoảng trợ cấp này thường được thúc đẩy dưới lý do vì môi trường hoặc vì công bằng, nhưng lại có rất ít động thái hay nỗ lực nhằm đạt được những mục tiêu trên, thậm chí còn có tác dụng ngược lại. Chưa đến 20% khoản trợ cấp thực phẩm của Ai Cập có lợi cho người nghèo. Trợ cấp xăng dầu ở hầu hết các quốc gia chỉ có lợi cho tầng lớp trung lưu, bởi người nghèo thường đi bộ hoặc dùng phương tiện công cộng. Tại Ấn Độ, chưa đến 0,1% khoản trợ cấp khí hóa lỏng đến tay những người nghèo nhất, trong khi 52,6% lại nằm trong tay những người giàu có. Trên thế giới, chưa đến 20% các khoản trợ cấp nhiên liệu có lợi cho 20% số dân nghèo nhất.

Việc chính phủ của ông Modi tìm cách bảo vệ trợ cấp nông nghiệp của Ấn Độ là một minh họa rõ ràng cho việc trợ cấp cho thực phẩm và năng lượng cũng có thể làm méo mó chính sách công. Thật vậy, quyền phủ quyết của Ấn Độ khi thông qua một Hiệp định mới ở WTO đã làm chệch hướng tiến trình quan trọng nhất trong đàm phán thương mại đa phương trong 10 năm qua.

Trợ cấp nông nghiệp đôi khi đem lại lợi ích cho người tiêu dùng bằng cách đẩy chi phí cho nhà sản xuất – đặc biệt là ở các nước nghèo, và đôi khi lại đem lại lợi ích cho các nhà sản xuất bằng cách đẩy chi phí cho người tiêu dùng - đặc biệt là ở các nước giàu. Chính sách của Ấn Độ cố gắng mang lại lợi ích cho cả 2 bên. Kết quả là, Ấn Độ đã đạt được một “chiến công đặc biệt”: phân phối ngũ cốc đến người tiêu dùng với giá thấp nhưng không phải là giá thật, trong khi nguồn cung lại dư thừa bởi nông dân được trả giá cao (nông dân cũng được trợ cấp thông qua các đầu vào nông nghiệp - điện, nước và phân bón – khiến môi trường bị thiệt hại). Chính phủ đã dự trữ một lượng khổng lồ gạo và lúa mì đã bị hư hỏng, trong khi lượng gạo dành cho người tiêu rất hạn chế và được phân bổ bằng những bàn tay quan chức tham nhũng và bằng những cách không phù hợp với mục đích giúp đỡ người nghèo. Chính phủ Ấn Độ mong muốn được giữ trợ cấp và các kho dự trữ của mình. Nhưng Ấn Độ cũng biết rằng điều này sẽ vi phạm quy định của WTO. Khi không thể thay đổi các quy định này, Modi phủ quyết Hiệp định tạo thuận lợi cho thương mại – Hiệp định đang được phần đông các thành viên của WTO háo hức mong đợi.

Một khi các khoản trợ cấp được đưa ra thì sẽ cực kỳ khó loại bỏ chúng. Khi giá cả hàng hóa thế giới tăng, người dân ở những nước quen với giá cả do thị trường thiết lập có khả năng chấp nhận được thực tế các quan chức không thể ngăn cản nổi sốc giá. Nhưng người dân ở những nước đã quen với giá cả thực phẩm và năng lượng được nhà nước quản lý và điều chỉnh sẽ buộc tội chính phủ nếu các quan chức không thể giữ được giá cả như trước. Đó là lý do quan trọng cho việc tại sao ngay từ đầu không nên áp dụng các loại trợ cấp trên. Nhưng điều này không có nghĩa rằng, một khi các khoản trợ cấp được áp dụng thì lựa chọn tốt nhất của một chính trị gia hiểu biết là phải tiếp tục giữ chúng tồn tại.

Cách hiệu quả nhất là phải hỗ trợ tăng thu nhập của các tầng lớp dưới cùng lúc với việc cắt giảm các khoản trợ cấp thực phẩm và năng lượng. Nhiều nước đang phát triển đã học được rất nhiều cơ chế chuyển giao hiệu quả, từ đổi mới chính sách - chẳng hạn như chuyển tiền mặt có điều kiện của chương trình PROGRESA-Oportunidades của Mexico hoặc Bolsa Famlia của Brazil, đến đổi mới công nghệ - chẳng hạn như hệ thống nhận dạng độc đáo của Ấn Độ. Nhưng ở những nước mà đổi mới sẽ không xuất hiện cho tới khi xảy ra khủng hoảng ngân sách thì có lẽ sẽ không có tiền dành cho cách bước đệm giữa các giai đoạn chuyển để tránh sốc.

Theo http://www.koreaherald.com - TV

Từ khóa: Cái bẫy, không đủ, khả năng, chi trả, trợ cấp