Thời gian vừa qua, Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) đối mặt với khá nhiều rắc rối, từ sự thất bại trong các cuộc đàm phán của Vòng đàm phán Doha, sự tê liệt của Cơ quan Phúc thẩm và lùi lại chương trình đàm phán thương mại đa phương. Nhưng sự suy giảm vai trò của WTO đã tăng nhanh đáng kể trong 4 năm qua, với việc Mỹ đe dọa rút lui, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung và nhiều hạn chế thương mại được áp đặt trên toàn thế giới thông qua cuộc khủng hoảng Covid-19.

Với sự từ chức sớm của Tổng giám đốc Roberto Azevedo, quá trình chuyển đổi lãnh đạo WTO kể từ đó đã kém suôn sẻ và nguy cơ không đạt được đồng thuận có thể dẫn đến cuộc khủng hoảng mới tại WTO.

Vẫn còn đó những tia hy vọng. Các cường quốc trung gian đã thực hiện các công việc quan trọng, chẳng hạn như tuyên bố gần đây về thương mại và y tế do Canada, Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Australia và các nước khác đưa ra. Ông Joe Biden khi tuyên bố đắc cử Tổng thống Mỹ cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác với các đồng minh và đối tác cũng như thông qua các tổ chức quốc tế để đạt được các mục tiêu chính sách kinh tế và đối ngoại của Mỹ. Và người ta hy vọng rằng một tổng giám đốc mới sẽ sớm được chọn để thúc đẩy công việc quan trọng của tổ chức này.

Với một danh sách dài các vấn đề cần chú ý, chính quyền của ông Biden cần phải sắp xếp các ưu tiên của mình và tách biệt những gì có thể hoàn thành và trong thời gian sớm. Khi chính quyền mới xem xét các mục tiêu ngắn hạn, sẽ quan tâm đến Hội nghị Bộ trưởng WTO năm 2021 sắp tới. Để thể hiện cam kết sửa chữa và phục hồi thương mại toàn cầu dựa trên các quy tắc, có một loạt các hành động ngay lập tức có thể được thực hiện sớm trong nhiệm kỳ của chính quyền mới.

Đầu tiên, bằng cách dỡ bỏ bảo lưu của Mỹ đối với ứng viên Ngozi Okonjo-Iweala cho vị trí tổng giám đốc, chính quyền Biden sẽ đạt được thiện chí quốc tế ngay lập tức. Động thái này sẽ cho phép Geneva chuyển trọng tâm sang thực chất trước Hội nghị Bộ trưởng WTO. Bà Okonjo-Iweala là người có trình độ cao, đã nhận được sự ủng hộ của đa số thành viên WTO, và Mỹ càng sớm tham gia đồng thuận lựa chọn ứng cử viên Nigeria, thì sự chú ý càng sớm có thể được chuyển hướng sang chương trình nghị sự thực chất. Chuyến thăm sớm tới Geneva của tân Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) sẽ giúp tạo ra tiếng nói cho sự can dự của Mỹ trong việc hồi sinh WTO. Các phiên họp có thể được tổ chức với tổng giám đốc mới được bổ nhiệm, cũng như các đại sứ Geneva, để khảo sát trực tiếp tình hình và hình thành ý tưởng ban đầu về các nỗ lực cải cách ưu tiên.

Một bước quan trọng trong việc sửa chữa cơ chế giải quyết tranh chấp đã bị phá vỡ là chính quyền mới phải đưa ra các đề xuất cải cách Cơ quan Phúc thẩm WTO, thừa nhận rằng thành công cần đi kèm với việc đàm phán các quy tắc mới trong các lĩnh vực khác. Kể từ khi ngăn chặn việc bổ nhiệm các thẩm phán mới của Cơ quan Phúc thẩm, Mỹ đã không chia sẻ quan điểm của mình về cách tiếp cận với một chương trình cải cách cụ thể, thay vào đó thúc đẩy các cuộc thảo luận xung quanh các quan điểm cơ bản khác nhau giữa các phái đoàn.

Trong khi đó, các nước thành viên khác, cũng như cựu Chủ tịch Cơ quan giải quyết tranh chấp WTO, đã đưa ra các ý tưởng nhằm giải quyết các mối quan ngại của Mỹ. Đàm phán sẽ khó khăn nhưng tình trạng tê liệt cần phải chấm dứt nếu một WTO đang hoạt động có cơ hội tồn tại. Mặc dù chính quyền Tổng thống Trump đã xác định những thách thức đối với hệ thống WTO hiện tại do các nền kinh tế phi thị trường, đặc biệt là Trung Quốc đặt ra, nhưng không mang lại kết quả có ý nghĩa. Ông Biden đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác với các đối tác và trong các tổ chức quốc tế để giải quyết những vấn đề này. Bước đầu tiên, chính quyền sắp tới cần hoàn tất công việc ba bên với Liên minh châu Âu và Nhật Bản về trợ cấp công nghiệp, sự hỗ trợ quốc tế rộng rãi hơn và gửi đề xuất lên WTO để đàm phán.

Mặc dù các cuộc đàm phán đa phương về thương mại điện tử đang đạt được nhiều tiến bộ, nhưng một thỏa thuận rộng lớn hơn vẫn chưa đạt được. Việc thiếu các quy tắc đa phương trong lĩnh vực quan trọng này củng cố nhận định rằng WTO đang rơi vào tình trạng không còn phù hợp. Chính quyền sắp tới có cơ hội để châm lửa cho các cuộc đàm phán, có thể làm việc với những nước khác để nâng cao mức độ tương tác cao từ các nước. Quan trọng hơn, có thể thúc đẩy động lực bằng cách khởi động các cuộc đàm phán thương mại kỹ thuật số giữa các quốc gia có cùng chí hướng trong khu vực châu Á Thái Bình Dương.

Nhiều quốc gia trong khu vực đã ký kết hoặc đang trong quá trình đàm phán các thỏa thuận thương mại kỹ thuật số với nhau, xây dựng trên nền tảng Đối tác xuyên Thái Bình Dương. Nếu đạt được tiến bộ mạnh mẽ trong khu vực, các nước khác có thể nghiêm túc hơn với các cuộc đàm phán của WTO, không muốn bị tụt lại phía sau. Những hành động được đề xuất này sẽ giúp mở đường cho chính quyền Biden có tác động sớm và mang tính xây dựng đối với cải cách WTO và đóng góp vào thành công của Hội nghị Bộ trưởng WTO năm 2021.

Nguồn: Công Thương

Từ khóa: đàm phán thương mại, kỹ thuật số, cùng chí hướng, tác động sớm, WTO, tình trạng không phù hợp