Nếu Thái Lan chấp nhận các điều khoản về sở hữu trí tuệ đang đàm phán theo Hiệp định thương mại tự do với EU, Thái Lan sẽ phải sửa đổi Đạo luật bảo vệ giống cây trồng năm 1999 để phù hợp hơn với Công ước UPOV 1991. Điều này có thể tác động đến người nông dân, sự đa dạng sinh học và an ninh lương thực, cụ thể như sau:

- Thái Lan sẽ phải loại bỏ nguyên tắc xin cấp phép và chia sẻ lợi ích liên quan đến sự phát triển giống cây trồng. Điều này có nghĩa là các công ty giống - công nghệ sinh học và các doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp sẽ không cần xin phép và chia sẻ lợi ích khi khai thác nguồn thực vật hoang dã, cây trồng phổ biến hay cây trồng địa phương để phát triển các giống mới. Điều này sẽ dễ dàng hơn cho các tập đoàn đa quốc gia khi yêu cầu bảo hộ giống cây trồng mới và các lợi ích từ quyền độc quyền. Theo đó, các tập đoàn sẽ có thể tận dụng sự đa dạng sinh học của Thái Lan mà không cần bận tâm đến vấn đề chủ quyền sinh học của Thái Lan, một trọng những nguyên tắc căn bản theo Công ước của Liên Hiệp Quốc về đa dạng sinh học (CBD).

- Thái Lan sẽ phải kéo dài thời gian độc quyền đối với giống cây trồng mới từ 12 năm đến 20 năm. Ngoài ra, các quy định khác cũng sẽ mở ra cơ hội để các công ty tư nhân ngăn chặn việc   nông dân thu thập, phân phối, trao đổi hạt các giống cây mới bên trong lẫn bên ngoài cộng đồng của họ. Đây là phương thức canh tác nông nghiệp phổ biến tại Thái Lan. 

- Việc sửa đổi luật để tương thích với những yêu cầu từ Liên minh châu Âu đồng nghĩa với việc nhân giống cây trồng sẽ gặp nhiều khó khăn hơn khi tiếp cận với các loại giống khác. Các biện pháp giới hạn cũng sẽ được ban hành. Điều này sẽ tạo ra một hình thức độc quyền liên quan đến bằng sáng chế giống cây trồng.

- Sự gia tăng độc quyền và sự giảm dần quyền của nông dân sẽ ảnh hưởng đến tương lai của người nông dân Thái Lan, những người đang phải mua hạt giống với giá cao gấp khoảng 3 lần. Chi phí sản xuất của nông dân cũng tăng lên trong khi các tập đoàn lại đạt được sự độc quyền hoàn toàn về giống. Điều này sẽ ảnh hưởng đến an ninh lương thực của đất nước và thúc đẩy tăng giá lương thực thực phẩm.

- Quy mô và phạm vi độc quyền mà các tập đoàn nhận được sẽ dẫn đến việc người nông dân có thể bị bắt giam như tội phạm và các vụ kiện sẽ xuất hiện như những gì đang diễn ra tại Mỹ.

Báo cáo của Trung tâm an ninh lương thực Mỹ (CFS) cho biết từ năm 2005 đến 2006, công ty Monsanto tung ra 142 vụ kiện vi phạm bằng sáng chế của mình, chống lại 410 nông dân và 56 doanh nghiệp trang trại quy mô nhỏ tại 27 tiểu bang của Mỹ. Monsanto đã được bồi thường tổng cộng 23,5 triệu USD tương đương với 705 triệu baht. Các phiên tòa còn lại ước tính không dưới 100 triệu USD tương đương 3 tỷ baht.

Báo cáo của CFS về các mối đe dọa đối với nông dân Mỹ

Báo cáo của Trung tâm an ninh lương thực Mỹ (CFS) cũng đề cập đến 3 mối đe dọa mà nông dân Mỹ có thể phải đối mặt bởi các tập đoàn khổng lồ như Monsanto, Dupont và Syngenta đó là: (1) điều tra - theo đó các công ty có thể đến nông trại của nông dân để kiểm tra, chụp ảnh, gây rối thậm chí đe dọa trực tiếp; (2) đe dọa khởi kiện cùng với việc yêu cầu bồi thường thiệt hại trước khi vụ việc được đưa ra tòa; (3) Thực thi các quyết định của tòa án, các công ty giống sẽ hành động để đảm bảo nông dân sẽ không thu hoạch hoạch hạt giống để canh tác trong mùa sau. Nói cách khác, người nông dân buộc phải mua giống mới mỗi mùa và bị cấm thu hoạch hoặc lưu trữ chúng cho mục đích canh tác. Các công ty, hợp tác xã đang kinh doanh hạt giống sạch cũng bị đe dọa, họ đã nhận được thông báo của tòa án để điều tra các tài khoản ngân hàng không xác định được chủ thẻ. Tên khách hàng của họ cũng đã bị điều tra và những người nông dân nghèo bị quấy rối quá nhiều khiến họ có xu hướng không dám hợp tác với các doanh nghiệp nhỏ.

Trường hợp mới nhất là một người nông dân tại bang Indiana, 75 tuổi tên là Vernon Hugh Bowman, ông đã mua hạt đậu nành của một vựa gần trang trại của mình để trồng nhưng không biết rằng hạt giống ông sử dụng có xuất xứ từ loại hạt Round-Up Ready của tập đoàn Monsanto. Sau khi trồng, ông đã thu gom hạt giống để tái canh tác cho mùa vụ tiếp theo. Tuy nhiên, Monsanto đã điều tra cánh đồng của ông và phát hiện ra hầu hết hạt giống của ông có nguồn gốc từ giống Round-Up Ready và do đó ông bị kiện vì vi phạm bằng sáng chế. Nếu Monsanto thắng trong vụ kiện này đồng nghĩa rằng Monsanto sẽ tăng cường quy mô các vụ kiện bằng sáng chế sang thế hệ hạt giống đời F3 và có quyền thu tiền bản quyền/ độc quyền hạt giống cho đến khi bằng sáng chế hết thời hạn.

Sự tăng tốc trong đàm phán hiệp định thương mại với EU và sự nhiệt tình trong đàm phán TPP của Mỹ có thể buộc người dân nhiều nước phải chấp nhận những thỏa thuận liên quan đến bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ .

Trong khi đó, Bộ Nông nghiệp, các Viện nghiên cứu, nhân giống cây trồng Thái Lan đã làm việc cùng nhau để cho ra đời một dự thảo mới về bảo vệ giống cây trồng thay thế cho đạo luật năm 1999. Nội dung của dự thảo này phản ánh nhu cầu của EU cũng như yêu cầu Ủy ban bảo vệ giống cây trồng Thái Lan, nơi các thành viên do người nông dân bầu ra, đề xuất thành lập một cơ quan do chính phủ bổ nhiệm để giải quyết vấn đề này.

Đáp ứng các yêu cầu của EU bằng cách sửa đổi một cách vội vàng các quy định trong nước cho phép Thái Lan không phải thay đổi các nội dung đàm phán trong hiệp định thương mại với EU. Tuy nhiên, thực tế các sửa đổi về mặt pháp lý sẽ giúp các tập đoàn và doanh nghiệp khổng lồ đạt được mục đích của mình.

Trên đây là các dấu hiệu đe dọa mạnh mẽ đến quyền của người nông dân, chủ quyền tài nguyên sinh học và an ninh lương thực tại Thái Lan.

Nguồn: http://www.bilaterals.org - PC

Từ khóa: Tác động, Hiệp định thương mại tự do Thái Lan – EU, lên  giống cây trồng, đa dạng sinh học và an ninh lương thực