Các tác động thương mại của RCEP là gì? Phần thứ hai của loạt bài gồm bốn phần sẽ xem xét tác động của hiệp định này đối với thương mại.

Kể từ khi kết thúc đàm phán vào tháng 11 năm ngoái, các tác động thương mại của Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) đã thu hút nhiều sự chú ý. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên khi các điều khoản của nó, trọng tâm thương mại của hầu hết các hiệp định thương mại tự do (FTA), và thực tế là khối lượng dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và giữa các quốc gia ASEAN với các quốc gia RCEP khác như Trung Quốc và Nhật Bản không đáng kể so với dòng vốn FDI chảy vào trong từ bên ngoài khu vực RCEP. Chỉ có một điều mà ai cũng đồng ý, đó là RCEP sẽ tăng cường đáng kể khối lượng thương mại trong và ngoài khu vực RCEP, đặc biệt khiđây là hiệp ước thương mại đầu tiên giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Tuy nhiên, như chúng tôi đã trình bày trong phần đầu tiên của loạt bài này về tác động của RCEP đối với FDI, các tác động của RCEP trong tương lai không quá rõ ràng. Hơn nữa, các nhà bình luận thường bỏ qua nhiều vấn đề quan trọng khác như sự khác biệt giữa các quốc gia tham gia ký kết RCEPvà tác động của RCEP đối với các lĩnh vực cụ thể như tài chính, sản xuất, thương mại điện tử và công nghệ.

Một trong những ý nghĩa quan trọng của RCEP là vấn đề cải cách thương mại mà chúng tôi đã đề cập trong phần đầu tiên của loạt bài này: loại bỏ và/hoặc cắt giảm thuế quan, cải cách hạn ngạch, nâng cao môi trường thương mại dịch vụ, cắt giảm các quy tắc xuất xứ phức tạp và tốn kém (ROO), và hợp nhất nhiều hiệp định thương mại song phương hiện có. Ngoài ra, người ta tin rằng các cải cách thương mại RCEP như hài hòa hóa các tiêu chuẩn, các biện pháp vệ sinh và kiểm dịch động thực vật dễ thở hơn, cũng như các thủ tục hải quan được đơn giản hóa và các yêu cầu thông quan nhanh hơn sẽ thúc đẩy thương mại.

Những điều tích cực khácmà RCEP đem lại đó là cải thiện phổ biến thông tin, điều này sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) tham gia sâu rộng hơn vào các hoạt động thương mại của khu vực. RCEP cũng lập luận rằng xu hướng ủng hộ toàn cầu hóa của RCEP có thể có giá trị không chỉ trong việc gửi đi một thông điệp tích cực vào thời điểm chủ nghĩa bảo hộ và chủ nghĩa dân túy gia tăng trong nhiều lĩnh vực kinh tế quốc tế, mà còn tạo cơ sở cho việc thiết kế các hiệp định kinh tế sáng tạo hơn và/hoặc phát triển thân thiện.

Tuy nhiên, điểmhạn chế đólà các cải cách thuế quan và hạn ngạch trongRCEP không ấn tượng lắm (đặc biệt là vì nhiều nước ký kết RCEP đã có thỏa thuận với các nước ký kết khác và/hoặc đã cam kết tự do hóa thương mại ở mức độ cao hơn thông qua CPTPP), với khung thời gian thực hiện rất dài, nhiều miễn trừ hoặc không chắc chắn, và né tránh các lợi thế không gì sánh bằng của chuỗi cung ứng của Trung Quốc (điều này sẽ kiềm hãm làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng) và thiếu sân chơi bình đẳng do sự phát triển mạnh mẽ của các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc. Bên cạnh đó, các giới hạn đối với dòng chảy thương mại từ các chính sách công nghiệp của Chính phủ sẽ ràng buộc tiềm năng về lợi nhuận. Cuối cùng, Campuchia, Myanmar, Lào và Thái Lan sẽ phải đối mặt với những thách thức trong việc thu lợi từ RCEP do các vấn đề chính trị của họ, năng lực nhà nước kém và cơ sở hạ tầng không đầy đủ. Tiến sĩ Deborah Elms, một chuyên gia hàng đầu về thương mại ở Châu Á - Thái Bình Dương, đã châm biếm các báo cáo đánh giá về lợi ích của RCEP: “Các mô hình kinh tế đó chỉ có giá trị tham khảo”.

Naysayers cười nhạo kết luận của RCEP vì nhiều lý do khác nhau, một trongsố các lý do đó đã được đề cập ở trên. Bên cạnh những thiếu sót này, RCEP không thực chất yêu cầu cải cách liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp và dịch vụ để giải quyết các vấn đề liên quan đến cạnh tranh và doanh nghiệp nhà nước, hoặc giải quyết tốt với các vấn đề thương mại điện tử. Như nhiều người đã nhấn mạnh, RCEP cũng không đề cập đến vấn đề môi trường hoặc lao động.

Một số đánh giá về tác động thương mại của RCEP dường như đơn thuần chỉ ra rằng nhiều quốc gia như Úc, Myanmar và New Zealand sẽ chỉ trở thành những nhà cung cấp nông sản và nguyên liệu lớn hơn cho Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Những lợi ích này chắc chắn có ý nghĩa, nhưng hầu như không chỉ ra rằng RCEP đang chuyển đổi thành phần thương mại hoặc xúc tác cho việc tái định vị chuỗi cung ứng như một số người đã phỏng đoán. Ngoài ra, thâm hụt thương mại có thể tăng cao do Trung Quốc, với nền kinh tế vượt trội, có vị thế tốt để chơi trò chơi thương mại trong khi nhiều nước ký kết RCEP đang phát triển thì không thể làm được vậy, ngay cả khi cuối cùng họ nhận được lợi nhuận tăng từ thương mại.

Thêm vào đó, phải mất nhiều thời gian mới biết được liệu RCEP có tạo ra những lợi ích như mong đợi trong lĩnh vực dịch vụ hay không. Chính phủ Úc tuyên bố rằng “các cánh cửa sẽ mở ra cho xuất khẩu dịch vụ. Úc có được quyền tiếp cận mới, quan trọng trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, chăm sóc sức khỏe, giáo dục và các ngành khác liên quan đến dịch vụ”. Tuy nhiên, thực tế là các nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài trong các lĩnh vực này và các lĩnh vực như vận tải hàng không, dịch vụ chuyên môn và kỹ thuật sẽ phải đối mặt với những thách thức đáng kể ở Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc do các chính sách hiện có của chính phủ và vị thế vững chắc của các công ty trong nước trong các ngành dịch vụ này. Khung thời gian thực hiện dài của RCEP, cắt giảm hạn ngạch và thuế quan còn giới hạn, cũng như những thiếu sót và bất cập là những lo ngại chính đáng.

Tuy nhiên, thực tế là RCEP mang lại những thay đổi tích cực và cuối cùng sẽ dẫn đến một khu vực RCEP có nhiều khả năng tiếp cận thị trường hơn, ít rào cản thương mại hơn và cơ hội xuất khẩu mới, ngay cả khi không đúng như kỳ vọng tốt nhất.

Mặc dù không có đủ thời gian để phân tích tác động của RCEP đến từng quốc gia hoặc ngành cụ thể, nhưng chúng tôi xin nêu ra một số ý chính như sau. Thứ nhất, rõ ràng là Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ thu được nhiều lợi ích nhất từ ​​RCEP vì các lý do từ lợi thế chi phí cho đến các tập đoàn đa quốc gia (MNC) có năng lực của họ, từ vai trò vượt trội của họ trong thương mại trong và ngoài khu vực RCEP cho đến thực tế là Trung Quốc - Nhật Bản và Nhật Bản - Hàn Quốc chưa có các FTA với nhau từ trước. Thứ hai, các quốc gia như Indonesia, Malaysia và Việt Nam sẽ đạt được lợi ích, bất chấp sự cạnh tranh gay gắt giữa 3 nước này với nhau và sự cạnh tranh từ các thành viên RCEP khác, nếu họ áp dụng các chính sách kinh tế và chính trị đúng đắn. Thứ ba, các nước kém phát triển hơn như Campuchia, Lào và Myanmar sẽ gặp khó khăn trong việc thu lợi đầy đủ từ RCEP nếu không có những cải thiện về khả năng cạnh tranh, cơ sở hạ tầng và/hoặc môi trường chính trị. Thứ tư, về các tác động của RCEP theo ngành, một đánh giá của Ngân hàng Tư nhân JP Morgan phỏng đoán rằng ô tô, điện tử và máy móc công nghiệp sẽ được hưởng lợi đáng kể từ RCEP. JP Morgan và những tổ chức khác tin rằng sẽ có sự gia tăng thương mại đối với hàng tiêu dùng, nhựa và nguyên liệu thô do những thay đổi về thuế quan, hạn ngạch và ROO. Cuối cùng, lĩnh vực dịch vụ có thể chứng kiến ​​sự tăng trưởng nổi bật của các MNC từ các quốc gia như Úc, New Zealand và Singapore do các quốc gia này có thế mạnh về dịch vụ.

Tóm lại, phân tích của chúng tôi đi đến một số kết luận sau. Thứ nhất, doanh nghiệp và các nhà hoạch định chính sách không nên quá lạc quan hoặc bi quan về các tác động thương mại của RCEP. Thứ hai là Chính phủ và các nhà lãnh đạo chính trị không nên mong đợi vào bất kỳ sự thay đổi nào trong trật tự kinh tế khu vực, mặc dù tác động thương mại của RCEP đối với Indonesia, Malaysia và Việt Nam có thể tăng đáng kể. Thứ ba là tất cả các bên ký kết RCEP phải thông qua các chính sách tài chính, giáo dục, cơ sở hạ tầng, FDI, thuế và thương mại phù hợp, để họ và các công ty của họ có thể tối đa hóa lợi ích của RCEP. RCEP sẽ không tự động cung cấp phúc lợi. Thứ tư là, trong nhiều trường hợp, các MNC sẽ làm tập trung đầu tư vào cácnền kinh tế ở tầng thứ nhất hoặc thứ hai vì đó là nơi mà họ đang và sẽ tiếp tục nhắm đến. Cuối cùng, các doanh nghiệp không nên cho rằng những thay đổi, hài hòa và đơn giản hóa từ RCEP sẽ làm cho công việc phân tích của họ ít cần thiết hơn. Thật vậy, những thách thức và cơ hội liên quan đến RCEP có thể gia tăng theo thời gian, tuỳ thuộc vào việc đánh giá đúng nơi để đầu tư và những việc cần làm trong môi trường thương mại mới do hiệp định thương mại tạo ra.

Nguồn: The Diplomat

Từ khoá: RCEP, cạnh tranh, hoạch định chính sách, hài hoà, thách thức, đầu tư